1ο Ερευνητικό Πρόγραμμα >> Αποτελέσματα >> Τεχνοοικονομική Ανάλυση

 
  
 
  

 

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Β. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

Δ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ/ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΠΝΟΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ
Ε. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
  1. Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Ξάνθης-Ροδόπης με καπνά Ανατολικού Τύπου
  2. Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Πέλλας-Πιερίας με καπνά Ανατολικού Τύπου
  3. Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Αιτωλοακαρνανίας με καπνά Virginia
  4. Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Αιτωλοακαρνανίας με καπνά Ανατολικού Τύπου
  5. Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Φθιώτιδας με καπνά Virginia
ΣΤ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
 

1. Νομοί Ροδόπης και Ξάνθης

 

2. Νομοί Πέλλας και Πιερίας

 

3. Νομός Φθιώτιδας

 

4. Νομός Αιτωλοκαρνανίας

Ζ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Πίνακες με τα αποτελέσματα της έρευνας

 

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

Το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού με άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες», (ΜΕΤΡΟ 8 ΤΟΥ ΚΑΝ. (ΕΚ) Αρ. 2182/02) αξιολόγησε τις καλλιέργειες εκείνες των οποίων τα προϊόντα έχουν δυνητικά καλύτερη εμπορική επιτυχία - από αυτή που έχει ο καπνός χωρίς τις επιδοτήσεις  - και ταυτόχρονα περιβάλλονται από την πεποίθηση ότι θα συμβάλλουν καθοριστικά στη βελτίωση του παραγόμενου γεωργικού εισοδήματος του καπνοπαραγωγού.
Στόχος δεν είναι η αντικατάσταση της καλλιέργειας του καπνού αυτή καθαυτή, αλλά το να ενημερώσει τον παραγωγό και να προτείνει μέσω της εφαρμογής επιστημονικών μεθόδων, όπως είναι ο γραμμικός προγραμματισμός, τις καλλιέργειες εκείνες που μπορούν να δώσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα στον παραγωγό που επιθυμεί να αφήσει την καλλιέργεια του καπνού και να στραφεί σε άλλες παραγωγικές κατευθύνσεις. Δηλαδή, προτείνονται «λύσεις» για τον Έλληνα καπνοπαραγωγό που επιθυμεί να εισάγει στο σχέδιο παραγωγής του εκείνες τις καλλιέργειες, οι οποίες σε συνδυασμό με τη δημιουργία κατάλληλης υποδομής και ύπαρξη διαθεσιμότητας, να του δίνει ένα ανταγωνιστικό εισόδημα.

Έτσι, ο παραγωγός θα μπορεί να λειτουργεί σαν ένας ολοκληρωμένος επιχειρηματίας με ορθές αποφάσεις τόσο στην παραγωγή όσο και στην πώληση των προϊόντων του. Και τούτο διότι με τον προγραμματισμό της παραγωγής του και με ειδικές μαθηματικές μεθόδους, επιτυγχάνεται η ανακατανομή των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής και η ανασύνθεση των σχεδίων παραγωγής κατά τρόπο τέτοιο που να προκύπτει το μεγαλύτερο δυνατό οικονομικό αποτέλεσμα και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής.
Β. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ
 

Πεδίο έρευνας αποτέλεσαν οχτώ βασικοί καπνοπαραγωγικοί νομοί της χώρας, που επιλέχθηκαν με βάση το ύψος των στρεμμάτων αλλά και τον αριθμό των παραγωγών τους σε κάθε μια από τις τρεις βασικές ποικιλίες καπνού:
-     Virginia,
-     Barley (Αμερικάνικου τύπου),
-     Ανατολικού τύπου.
Σχεδιάστηκαν ερωτηματολόγια για την συλλογή των απαραίτητων τεχνικοοικονομικών στοιχείων τόσο της καλλιέργειας του καπνού όσο και των υπολοίπων πιθανών εναλλακτικών καλλιεργειών.  Η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιήθηκε από εξειδικευμένη εταιρεία ερευνών με προσωπικές συνεντεύξεις στους παραγωγούς κατά την περίοδο Ιούνιος-Οκτώβριος 2006 και αφορούσαν τεχνοοικονομικά δεδομένα της καλλιεργητικής περιόδου 2005-2006.
Ακολούθησε ο έλεγχος, η ανάλυση και η ερμηνεία των δεδομένων. Κατά την διάρκεια της επεξεργασίας των δεδομένων το τελικό δείγμα ανήλθε σε 1.400 παραγωγούς κυρίως καπνού αλλά και άλλων προϊόντων. Το τελικό δείγμα απευθύνεται σε παραγωγούς από τους νομούς της Ροδόπης, της Ξάνθης, των Σερρών, της Πέλλας, της Πιερίας, της Καρδίτσας, της Φθιώτιδας και της Αιτωλοακαρνανίας. Παράλληλα στους ίδιους νομούς συλλέχθηκαν άλλα 1.400 περίπου ερωτηματολόγια  από πιθανά εναλλακτικά προϊόντα, από μέλη της ερευνητικής ομάδας του έργου.
Από την επεξεργασία των στοιχείων, βρέθηκε ότι το 72% του δείγματος καλλιεργούσε καπνά Ανατολικού τύπου (κυρίως Μπασμά) και 27% καπνά Virginia. Οι νομοί Ροδόπης και Ξάνθης καλλιεργούν αποκλειστικά ανατολικού τύπου καπνά στο σύνολο του δείγματος τους. Το δείγμα του νομού Αιτωλοακαρνανίας έδειξε να καλλιεργούσε σε ποσοστό 73% καπνά Virginia και στο υπόλοιπο ποσοστό, 27% καλλιεργούσε καπνά Ανατολικού τύπου. Το δείγμα από τους νομούς Φθιώτιδας και Καρδίτσας έδειξε ότι καλλιεργούν μόνο καπνά Virginia. Στους νομούς Πέλλας, Πιερίας και Σερρών τα Ανατολικού τύπου καπνά καλλιεργούνται σε ποσοστό  92,8%, 96,6% και 96,7% στο σύνολο του δείγματος τους. Το δείγμα αυτών των νομών περιλαμβάνει επιπλέον καπνά Virginia και Barley σε ελάχιστο βαθμό.
Ο Πίνακας 1 και το Διάγραμμα 1 παρουσιάζει την έκταση της καλλιέργειας του καπνού και τους μέσους όρους αυτής ανά νομό. Η μέση συνολική έκταση του δείγματος ανέρχεται σε 18,21 στρέμματα ανά καλλιέργεια καπνού (ιδιόκτητη: 13,8 στρ. και ενοικιαζόμενη: 14,4στρ.).
Ο Πίνακας 2 και το Διάγραμμα 2, παρουσιάζει την έκταση της καλλιέργειας του καπνού και τους μέσους όρους αυτής ανά ποικιλία. Για τα καπνά ποικιλίας Virginia η μέση έκταση φτάνει τα 22,7 στρέμματα με τη κατά μέσο όρο μεγαλύτερη έκταση να εμφανίζεται στο Νομό Σερρών με 38 στρέμματα και τη μικρότερη στο Νομό Πέλλας με 11 στρέμματα.
Για την ποικιλία των Barley, δεν υπάρχει αρκετό δείγμα παραγωγών - μόλις 15 παρατηρήσεις, από το οποίο δεν μπορούμε να βγάλουμε εύκολα συμπεράσματα για τη μέση έκταση που καταλαμβάνει μια καλλιέργεια καπνού Barley.

Τέλος, για τα Ανατολικού τύπου καπνά, που απαντώνται πιο συχνά στο δείγμα, δίνουν συνολική μέση καλλιεργούμενη έκταση 16,4 στρέμματα, με τη μεγαλύτερη να παρουσιάζεται στην Ξάνθη με 19 στρέμματα και τη μικρότερη στην Αιτωλοακαρνανία με 11,2 στρέμματα.

Πίνακας 1: Οι Μέσοι Όροι των καλλιεργούμενων στρεμμάτων ανά νομό, (Ν=1.400)

ΝΟΜΟΙ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΚΑΠΝΟΥ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΙΔΙΟΚΤΗΤΑ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΕΝΑ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ

ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

384

VIRGINIA

225

18,27

101

15,69

280

20,34

ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

91

11,29

24

9,79

104

12,13

ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ

20

VIRGINIA

17

27,47

5

28,20

20

30,40

ΞΑΝΘΗΣ

105

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

103

12,20

52

14,65

105

19,22

ΠΕΛΛΗΣ

195

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

122

9,83

123

12,77

195

14,20

ΠΙΕΡΙΑΣ

148

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

111

13,25

74

14,47

148

17,18

ΡΟΔΟΠΗΣ

319

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

299

10,77

156

12,90

320

16,35

ΣΕΡΡΩΝ

154

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

121

13,67

89

16,84

155

20,35

ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

56

VIRGINIA

60

24,47

42

16,90

68

32,03

ΣΥΝΟΛΟ

1.381

2,45

1.154

13,79

666

14,39

1400

18,21

 

Διάγραμμα 1: Οι Μέσοι Όροι των καλλιεργούμενων στρεμμάτων ανά νομό και ποικιλία, (Ν=1.400)

Graph

 

Πίνακας 2: Οι Μέσοι Όροι των καλλιεργούμενων στρεμμάτων ανά ποικιλία

ΝΟΜΟΙ

%

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΚΑΠΝΟΥ

virginia

barley

anatolikou typou

ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

280

-

104

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

20,34

-

12,13

ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

19

-

1

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

31,37

-

12,00

ΞΑΝΘΗΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

-

-

105

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

-

-

19,22

ΠΕΛΛΗΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

1

14

180

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

11,00

12,64

14,34

ΠΙΕΡΙΑΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

4

-

144

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

17,50

-

17,17

ΡΟΔΟΠΗΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

-

-

320

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

-

-

16,26

ΣΕΡΡΩΝ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

10

1

143

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

38,30

20,00

19,09

ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

53

-

3

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

30,00

-

24,67

ΣΥΝΟΛΟ

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

372

15

994

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΈΚΤΑΣΗ

22,74

13,13

16,36

 

Όσον αφορά τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος των 1.400 παραγωγών συνολικά αλλά και ανά νομό, οι καπνοπαραγωγοί χαρακτηρίζονται από την μεγάλη ηλικία τους και το χαμηλό τους μορφωτικό επίπεδο. Πάνω από τους μισούς ανήκουν σε κάποιο Συνεταιρισμό, ενώ λιγότεροι σε Αγροτικό Σύλλογο. Οι λόγοι που τους ωθούν στην αναζήτηση συνεργασιών είναι, πρωτίστως η εμπορία των παραγόμενων τους προϊόντων και έπειτα η διεκδίκηση διαφόρων αιτημάτων (με τη συμμετοχή τους στο Συνεταιρισμό αποκτούν δύναμη να διεκδικούν περισσότερα, π.χ, καλύτερες τιμές πώλησης.). Τέλος, αν και το σύνολο του δείγματος κατάγεται από αγροτική οικογένεια, σχεδόν κανένας δεν επιθυμεί τη διαδοχή της εκμετάλλευσης από τα παιδιά του. Οι λόγοι δεν ρωτήθηκαν, όμως πιθανότατα οι λόγοι άρνησης της διαδοχής να οφείλεται είτε στο φύλο των παιδιών (αν είναι κορίτσια λογικό είναι να μην επιθυμείται η ενασχόληση τους με την εκμετάλλευση) είτε στη διαμορφούμενη κατάσταση στο μέλλον και την αναδιάρθρωση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, που κάνει την καλλιέργεια του καπνού σε πολλές περιπτώσεις οικονομικά ασύμφορη.

Γ. ΤΕΧΝΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ
 

Ξεκινώντας την παρουσίαση των αποτελεσμάτων, το ενδιαφέρον αρχικώς εστιάζεται στον Πίνακα 3, ο οποίος παρουσιάζει την οικονομική ανάλυση της προσόδου και του κόστους παραγωγής της καλλιέργειας του καπνού. Ο Πίνακας 4 στη συνέχεια δείχνει το ποσοστό συμμετοχής του κάθε συντελεστή παραγωγής (έδαφος, εργασία και κεφάλαιο) στο σχηματισμό του κόστους για την καλλιέργεια του καπνού στους οχτώ νομούς που εξετάζονται.
Ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή αυτών:
Ξεκινώντας από την ακαθάριστη πρόσοδο, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό συμμετοχής των επιδοτήσεων παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της, σχεδόν κατά τα 2/3 αυτής σε όλους τους νομούς. Αναφορικά με την απόδοση του καπνού, υψηλότερη εμφανίζεται να είναι στο νομό της Φθιώτιδας με 381 κιλά/στρ. και της Αιτωλοακαρνανίας και 363 κιλά/στρ. για τα Βιρτζίνια και 280 κιλά/στρ για τα ανατολικού τύπου αντίστοιχα. Χαμηλότερες αποδόσεις εμφανίζονται στους νομούς της Ξάνθης και της Ροδόπης με 109  κιλά/στρ. και 129 κιλά/στρ., αντίστοιχα. Η απόδοση αυτή είναι σχετικά καλή, αν αναλογιστούμε ότι πρόκειται για ποικιλίες Ανατολικού τύπου. Η αξία του καπνού εμφανίζεται υψηλότερη (από 368€/στρ. ως 432 €/στρ.) σε αυτούς τους νομούς λόγω της τιμής που απολαμβάνουν οι παραγωγοί ανατολικού τύπου καπνού (3,36 €/κιλό). Χαμηλότερη εμφανίζεται να είναι η αξία του καπνού στους νομούς της Πέλλας, της Αιτωλοακαρνανίας για τα ανατολικού τύπου και της Φθιώτιδας, η οποία είναι  148€/στρ. - 116 €/στρ.
Όσον αφορά τη ανάλυση του δαπανών για τις εξεταζόμενες εκμεταλλεύσεις και αρχίζοντας από το ενοίκιο που καταβάλλουν οι παραγωγοί, οι τιμές του μέσου ενοικίου ποικίλουν. Χαμηλότερες τιμές για ενοίκιο γης δίνουν οι παραγωγοί του νομού Πέλλας (32 €/στρ) και τις υψηλότερες οι νομοί Πιερίας (86,5 €/στρ), Αιτωλοακαρνανίας (90 €/στρ και 85 €/στρ) και Ξάνθης (84 €/στρ). Οι σχετικά υψηλές τιμές που παρουσιάζονται στον πίνακα, οφείλονται στην γεωμορφολογία των εδαφών που εκμεταλλεύονται οι παραγωγοί του δείγματος. Όσο πιο δυναμικές ή πεδινές είναι οι περιοχές στις οποίες καλλιεργείται ο καπνός τόσο πιο υψηλό φαίνεται να είναι το κόστος ενοικίου.
Η εργασία (οικογενειακή και ξένη),  εμφανίζεται να είναι ένας από τους πλέον καθοριστικούς παράγοντες σχηματισμού του κόστους παραγωγής του καπνού στο σύνολο των οχτώ νομών. Πάνω από τα 2/3 του συνόλου των παραγωγικών δαπανών κατέχει η εργασία για όλους τους νομούς, με υψηλότερη να εμφανίζεται στους νομούς της Ξάνθης (88%), της Πέλλας (88,4%), της Ροδόπης (87,8%) και της Πιερίας (79%). Το μεγάλο αυτό ποσοστό οφείλεται στο γεγονός ότι οι καπνοπαραγωγοί του δείγματος στους εν λόγω νομούς καλλιεργούν ποικιλίες καπνού ανατολικού τύπου (Πίνακας 1), που απαιτούν μεγάλη καλλιεργητική φροντίδα και συνεπώς υψηλή παρουσία ανθρώπινης εργασίας. Παρατηρούμε ότι η αμοιβή εργασίας, δηλαδή οι απαιτήσεις σε οικογενειακή και ξένη εργασία για την καλλιέργεια του καπνού, είναι σχετικά υψηλότερες, σε σχέση με τη βιβλιογραφία και τα διαθέσιμα δευτερογενή στοιχεία που υπάρχουν από την ΕΣΥΕ και τις Διευθύνσεις γεωργίας.
Ο επόμενος συντελεστής παραγωγής με το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής είναι ο συντελεστής κεφάλαιο. Από τις κατηγορίες του κεφαλαίου, τα αναλώσιμα είναι αυτά με το υψηλότερο ποσοστό και στους οχτώ νομούς. Από αυτά τη μεγάλη συμμετοχή έχουν τα γεωργικά φάρμακα με τη μέση τιμή να κυμαίνεται μεταξύ των 46€/στρ. -68 €/στρ. στους περισσότερους νομούς, ενώ στο νομό της Καρδίτσας και της Πέλλας το κόστος τους είναι πολύ χαμηλό. Η κοπριά, τα ιχνοστοιχεία και οι σπόροι είναι από τις δαπάνες που εμφανίζονται λιγότερο συχνά στους νομούς.
Οι δαπάνες Μηχανημάτων, αλλά και οι δαπάνες εξοπλισμού καπνού (μηχανήματα που απαντώνται μόνο στην καλλιέργεια του καπνού), ακολουθούν στο σχηματισμό των παραγωγικών δαπανών, ενώ όσον αφορά τις δαπάνες του παγίου (αποθήκες, κτίσματα και έγγειες βελτιώσεις) κεφαλαίου συμμετέχουν με μικρότερο ποσοστό. Στους νομούς της Ροδόπης και της Ξάνθης δεν παρατηρούνται τέτοιου είδους δαπάνες (δεν υπήρχαν παρατηρήσεις στο δείγμα).
Οι λοιπές δαπάνες που συμμετέχουν στην παραγωγή του καπνού είναι εξίσου ένας σημαντικός παράγοντας στη σύνθεση του κόστους σε κάποιους νομούς, όπως στο νομό Αιτωλοακαρνανίας με (17,3%).
Σχετικά με το κέρδος ή την ζημία λαμβάνοντας υπόψη τις επιδοτήσεις, γίνεται αντιληπτό από τον πίνακα ότι στους νομούς της Αιτωλοακαρνανίας, της Καρδίτσας και της Φθιώτιδας εμφανίζεται κέρδος, με το μεγαλύτερο να φτάνει τα 831€/στρ. στην Φθιώτιδα, τα 500 €/στρ. και 400 €/στρ στην Αιτωλοακαρνανία για τα ανατολικού τύπου και τα βιρτζίνια αντίστοιχα. Η ζημιά που εμφανίζεται στους υπόλοιπους νομούς ποικίλει. Υψηλότερη ζημιά υπάρχει στην Ξάνθη και την Ροδόπη (ανατολικού τύπου καπνά), η οποία κυμαίνεται από 1.133€/στρ. ως 816 €/στρ.
Αν δούμε το κέρδος ή την ζημία χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιδοτήσεις, γίνεται αντιληπτό από τον πίνακα ότι υπάρχει μόνο ζημία από την καλλιέργεια του καπνού σε όλες τις εξεταζόμενες περιοχές, είτε καλλιεργούν ανατολικού είτε αμερικάνικου τύπου καπνό.
Το γεωργικό εισόδημα λαμβάνοντας υπόψη τις επιδοτήσεις ποικίλει ανά εξεταζόμενο νομό. Υψηλότερο εισόδημα απολαμβάνουν οι παραγωγοί του νομού Φθιώτιδας, Καρδίτσας και Αιτωλοακαρνανίας (Virginia και Ανατολικού τύπου) με 1.142 €/στρ, 1.035€/στρ και 849 €/στρ. και 1.033€/στρ, αντίστοιχα. Οι παραγωγοί του δείγματος της Ροδόπης και της Ξάνθης, που καλλιεργούν καπνά ανατολικού τύπου (Πίνακας 1), παίρνουν πιο χαμηλά εισοδήματα τα οποία κυμαίνονται από 605-730  €/στρ. Χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιδοτήσεις, το εισόδημα του καπνοπαραγωγού, εμφανίζεται θετικό στο σύνολο των νομών εκτός του νομού της Αιτωλοακαρνανίας. Μεγαλύτερο εισόδημα εμφανίζεται στο νομό Ροδόπης, Ξάνθης και Πιερίας το οποίο κυμαίνεται από 150-300 €/στρ, και με μικρότερο στους υπόλοιπους νομούς εκτός του νομού της Αιτωλοακαρνανίας που εμφανίζεται αρνητικό.
Όσον αφορά το κόστος παραγωγής, γίνεται αντιληπτό ότι στις περιοχές που καλλιεργούν ανατολικού τύπου καπνά (Πιερία, Πέλλα, Ροδόπη, Ξάνθη και κάποιες περιοχές στην Αιτωλοακαρνανία), εμφανίζεται να είναι πολύ υψηλό. Συγκεκριμένα στο νομό της Ξάνθης το κόστος ανέρχεται στα 17,6 €/στρ. και της Ροδόπης στα 13,6 €/στρ. Ακολουθεί η Πιερία, η Πέλλα και οι Σέρρες με 7,55 €/στρ., 5,62 €/στρ. και 5,24 €/στρ., αντίστοιχα. Το χαμηλότερο κόστος παραγωγής εμφανίζεται στους νομούς της Φθιώτιδας (1,13 €/στρ.), που καλλιεργεί αποκλειστικά καπνά ποικιλίας Virginia, σύμφωνα με το δείγμα της έρευνας.

Τέλος το γεωργικό εισόδημα ανά παραγόμενο κιλό λαμβάνοντας υπόψη τις επιδοτήσεις, ξεπερνά το κόστος παραγωγής στους νομούς Φθιώτιδας, Καρδίτσας και Αιτωλοακαρνανίας όπου για την παραγωγή από ένα κιλό καπνού ο παραγωγός δαπανά από 1,10-2,90 € και παίρνει πίσω 2,80-3,10 €. Ενώ στους υπόλοιπους νομούς, το κόστος ξεπερνά το εισόδημα ανά παραγόμενο κιλό καπνού. Χωρίς την επιδότηση το γεωργικό εισόδημα ανά παραγόμενο κιλό, εμφανίζεται πολύ χαμηλό, σχεδόν οριακά στο μηδέν.

Πίνακας 3: Οι δαπάνες παραγωγής  και τα βασικά οικονομικά μεγέθη της καλλιέργειας του καπνού στους νομούς της έρευνας, (Ν=1.400)

Table 3

 

Πίνακας 4: Ποσοστό συμμετοχής των συντελεστών παραγωγής στη σύνθεση των παραγωγικών δαπανών της καλλιέργειας καπνού στους οχτώ νομούς, (Ν=1.400)

Table 4

Δ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ/ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΠΝΟΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ
 

Δ.1 Εισαγωγή

Η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας και αναδιοργάνωσης των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων προϋποθέτει, πέρα από την ύπαρξη κατάλληλων τεχνικοοικονομικών δεδομένων, και την εφαρμογή κατάλληλων μεθοδολογικών εργαλείων, ώστε η οικονομική ανάλυση να είναι ολοκληρωμένη. Η Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων (DEA) και ο Γραμμικός Προγραμματισμός είναι εκείνα τα μεθοδολογικά εργαλεία που επιλέχθηκαν  για τις ανάγκες του συγκεκριμένου προγράμματος καθώς μπορούν να δώσουν απαντήσεις στα ερευνητικά προβλήματα που έχουν τεθεί.
Συγκεκριμένα, η εφαρμογή των 2 μεθοδολογιών πραγματοποιήθηκε ξεχωριστά σε 5 ομάδες εκμεταλλεύσεων της χώρας, ήτοι:

  • Εκμεταλλεύσεις της περιοχής Ξάνθης και Ροδόπης με καπνά Ανατολικού Τύπου.
  • Εκμεταλλεύσεις της περιοχής Πέλλας και Πιερίας με καπνά Ανατολικού Τύπου.
  • Εκμεταλλεύσεις της περιοχής Αιτωλοακαρνανίας με καπνά Ανατολικού τύπου.
  • Εκμεταλλεύσεις της περιοχής Αιτωλοακαρνανίας με καπνά Virginia.
  • Εκμεταλλεύσεις της περιοχής Φθιώτιδας  με καπνά Virginia.

Χρησιμοποιήθηκαν τα πρωτογενή τεχνικοοικονομικά δεδομένα του προγράμματος, καθώς και συμπληρωματικά στοιχεία από τους δείκτες εφαρμογής της αγροτικής διαρθρωτικής πολιτικής των αντίστοιχων περιφερειών της χώρας. Εφαρμόστηκε αρχικά η μεθοδολογία DEA για να διερευνηθεί εάν οι καπνοπαραγωγικές εκμεταλλεύσεις χρησιμοποιούν τις εισροές τους κατά τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, να προσδιοριστεί η μέση αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων και η κατανομή τους βάσει αυτής, να διερευνηθεί εάν το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων επηρεάζει την αποτελεσματικότητα τους και να βρεθεί το είδος των αποδόσεων κλίμακας. Επιπρόσθετα, διερευνήθηκε εάν υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης των οικονομικών αποτελεσμάτων των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων, βάσει αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων της κάθε περιοχής. Στη συνέχεια εφαρμόστηκε η μέθοδος του γραμμικού προγραμματισμού, για την υφιστάμενη οργάνωση εισροών, αλλά και για τις προτεινόμενες που προήλθαν από την εφαρμογή της DEA. Τελικά, η εφαρμογή των 2 μεθοδολογιών αναδεικνύει νέα αποτελεσματικά και άριστα σχέδια παραγωγής που θα βοηθήσουν τις εκμεταλλεύσεις να ανταπεξέλθουν στις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές συνθήκες που προκύπτουν από την εφαρμογή της νέας κοινής αγροτικής πολιτικής.

Δ.2 Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων (DEA)

Η αποτελεσματικότητα είναι ένα μέτρο με το οποίο αξιολογείται το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του παραγωγού ως προς το βασικό ερώτημα της θεωρίας της παραγωγής, δηλαδή ως προς την αποτελεσματικότητα κατανομής των παραγωγικών πόρων. Η μέτρηση της αποτελεσματικότητας και η δημιουργία αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων είναι ζήτημα σπουδαίας σημασίας, ιδιαίτερα μετά την νέα αναμόρφωση της κοινής αγροτικής πολιτικής, όπου αποδεσμεύτηκαν οι επιδοτήσεις από την παραγωγή.

Η εφαρμοζόμενη μέθοδος (Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων - Data Envelopment Analysis, DEA) χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τη σχετική αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων που λειτουργούν κάτω από παρόμοιες συνθήκες, χρησιμοποιώντας τον ίδιο αριθμό εισροών και παράγοντας τις ίδιες εκροές. Η διαφορά των εκμεταλλεύσεων έγκειται στην ποσότητα των χρησιμοποιούμενων εισροών και παραγόμενων εκροών. Είναι μία μη παραμετρική μέθοδος μαθηματικού προγραμματισμού που ανταποκρίνεται πολύ αποτελεσματικά στην περίπτωση ύπαρξης πολλαπλών εισροών - εκροών. Επίσης, η μέθοδος αυτή επιτρέπει την χρησιμοποίηση εισροών και εκροών, με διαφορετικές μονάδες μέτρησης (φυσικές ή χρηματικές). Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι η σύγκριση γίνεται μόνο με βάση την υφιστάμενη τεχνολογία που είναι διαθέσιμη στις εκμεταλλεύσεις του δείγματος, συνεπώς δεν λαμβάνονται υπόψη όποιες τεχνολογίες υπάρχουν αλλά δεν χρησιμοποιούνται.

 Η αρχική μαθηματική μορφή της DEA  είναι η εξής:

Αντικειμενική συνάρτηση:    Max θj = 1                    (1)
Περιορισμοί:  2 <= 1,  (j = 1,2,., n)   (2), 
ur >= 0, (r = 1,2,.,s)  (3),     vi >= 0   (i = 1,2,.,m)  (4).          

Όπου: n = αριθμός εκμεταλλεύσεων,  j = η εκμετάλλευση της οποίας μετράται η σχετική αποτελεσματικότητα, m = αριθμός των εισροών, s =αριθμός των εκροών, xij = ποσότητα εισροής i στην j μονάδα, yrj = ποσότητα εκροής r από τη j μονάδα, ur=βάρος (συντελεστής στάθμισης) για την r εκροή,   vi = βάρος (συντελεστής στάθμισης) για την i εισροή, θj = σχετική αποτελεσματικότητα της j μονάδας.
Με το παραπάνω πρόβλημα κλασματικού προγραμματισμού (fractional programming), επιδιώκεται η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της j μονάδας (1). Για την λύση του προβλήματος τίθενται 2 περιορισμοί: Πρώτον, ότι τα βάρη  πρέπει να μην είναι αρνητικά {(3) & (4)} και δεύτερον, ότι η σχετική αποτελεσματικότητα των μονάδων είναι μικρότερη ή ίση με την αριθμητική μονάδα  (θj<=1)  (2).
Το παραπάνω πρόβλημα κλασματικού προγραμματισμού  μετασχηματίζεται στο παρακάτω πρόβλημα γραμμικού προγραμματισμού  (οι μεταβλητές είναι οι ίδιες):
Αντικειμενική συνάρτηση:   max = 3 - 10  (5)           
Περιορισμοί:   4-11 <= 0,  (j = 1,2,., n),  (6),   12=1  (7),  ενώ ισχύουν πάλι οι (3) και (4). 
Επιδιώκεται η μεγιστοποίηση της συνάρτησης (5). Στην πραγματικότητα, όμως και με βάση τον περιορισμό (7), την ύπαρξη δηλαδή ενός σταθερού όρου στην συνάρτηση (5), επιδιώκεται να μεγιστοποιηθεί η:
Αντικειμενική συνάρτηση  max θj= 5  (8),    
με περιορισμούς:  τους  (3),  (4)  και τον  6<=1  (9).
Η σχετική αποτελεσματικότητα της j μονάδας είναι θj και ισχύει θj<=1. Μία εκμετάλλευση j είναι αποτελεσματική όταν:
7- 13= 0  ->  8= 14 ->    9= 1   ->  θj =1
Αντίθετα, όταν θj <1 η εκμετάλλευση j είναι αναποτελεσματική.
Η μέθοδος της Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων βασίζεται, λοιπόν, στη χρήση γραμμικού προγραμματισμού για τον προσδιορισμό της εν δυνάμει συνάρτησης παραγωγής των εκμεταλλεύσεων του δείγματος.  Οι εκμεταλλεύσεις των οποίων οι συνδυασμοί εισροών - εκροών βρίσκονται πάνω στην εν δυνάμει συνάρτηση παραγωγής είναι τεχνικά πλήρως αποτελεσματικές, ενώ ο βαθμός της τεχνικής αποτελεσματικότητας των υπολοίπων υπολογίζεται με βάση την Ευκλείδεια απόσταση του συνδυασμού εισροών - εκροών τους από την επιφάνεια της εν δυνάμει συνάρτησης παραγωγής.
Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε το υπόδειγμα εισροών, βάσει του οποίου μετρήθηκε η αποτελεσματικότητα εισροών, η οποία δείχνει το ποσοστό κατά το οποίο μία αναποτελεσματική εκμετάλλευση πρέπει να μειώσει τις εισροές, με δεδομένο το επίπεδο των εκροών, για να γίνει αποτελεσματική. Η Συνολική Αποτελεσματικότητα που υπολογίστηκε από τη σχέση (8), αναφέρεται σε σταθερές αποδόσεις κλίμακας (CRS, Costant Returns to Scale) και διακρίνεται στην "Καθαρή" Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) και στην Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ). Η ΤΑ αναφέρεται σε μεταβλητές αποδόσεις κλίμακας (VRS, Variable  Returns to Scale) και υπολογίζεται αν στο γραμμικό μοντέλο προστεθεί ο περιορισμός:  15= 1   (10),   {λj>=0  (j = 1,2,., n)}, όπου λ είναι το (n x 1) διάνυσμα  των παραμέτρων, που υπολογίζονται κατά τη λύση του προβλήματος. Με τον περιορισμό αυτό εξασφαλίζεται ότι κάθε αναποτελεσματική εκμετάλλευση συγκρίνεται μόνο με εκμεταλλεύσεις παρόμοιου μεγέθους της. Η Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) για κάθε εκμετάλλευση υπολογίζεται από τον λόγο Συνολική Αποτελεσματικότητα / Τεχνική Αποτελεσματικότητα. Μία εκμετάλλευση με ΑΚ=1 λειτουργεί σε άριστο μέγεθος, ενώ μία εκμετάλλευση με ΑΚ<1 λειτουργεί σε μη άριστο μέγεθος δηλαδή, είτε υπερπαράγει, είτε υποπαράγει συγκριτικά με το μέγεθος της.
Για να προσδιοριστεί αν η αναποτελεσματικότητα κλίμακας οφείλεται στην ύπαρξη αυξανόμενων ή μειούμενων αποδόσεων κλίμακας, δημιουργήθηκε το υπόδειγμα των μη αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας  (NIRS, Non-Increasing Returns to Scale), το οποίο προκύπτει αν στο υπόδειγμα των μεταβλητών αποδόσεων αντικατασταθεί ο περιορισμός (10) με τον εξής: 16<= 1 (11). Αν  θCRS = θNIRS < θVRS, έχουμε αυξανόμενες αποδόσεις και αν θCRS < θNIRS = θVRS, έχουμε μειούμενες αποδόσεις. Όπου:  θCRS, θNIRS και  θVRS: η σχετική αποτελεσματικότητα που προκύπτει από το μοντέλο των σταθερών (CRS), των μη αυξανόμενων (NIRS) και των μεταβλητών αποδόσεων κλίμακας (VRS), αντίστοιχα. Εδώ έγκειται και η σημασία υπολογισμού της συνολικής αποτελεσματικότητας για την παρούσα έρευνα, ήτοι είναι απαραίτητη για τον υπολογισμό της αποτελεσματικότητας κλίμακας και του είδους των αποδόσεων κλίμακας κάθε εκμετάλλευσης.
Με βάση τα πρωτογενή στοιχεία των εκμεταλλεύσεων καταρτίστηκαν:

  • το υπόδειγμα 1. Αυτό αποτελείται από τέσσερις εισροές: ανθρώπινη εργασία σε ώρες, έκταση σε στρέμματα, δαπάνη μεταβλητού κεφαλαίου σε ευρώ και δαπάνες μονίμου κεφαλαίου σε ευρώ και δύο εκροές: ακαθάριστη πρόσοδος χωρίς ενισχύσεις σε  ευρώ και οι ενισχύσεις της εκμετάλλευσης σε  ευρώ.
  • το υπόδειγμα 2. Αυτό απαρτίζεται από τέσσερις εισροές: ανθρώπινη εργασία σε ώρες, έκταση σε στρέμματα, δαπάνη μεταβλητού κεφαλαίου σε ευρώ και δαπάνες μονίμου κεφαλαίου σε  ευρώ και 1 εκροή: ακαθάριστη πρόσοδος χωρίς ενισχύσεις σε  ευρώ.

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι η μεθοδολογία εφαρμόζεται σε επίπεδο εκμετάλλευσης. Συνεπώς στο υπόδειγμα 1 η ενίσχυση, η οποία πλέον μετά την αναθεώρηση της κοινής αγροτικής πολιτικής δεν συνδέεται με το είδος και τον όγκο της παραγωγής, αποτελεί μία ξεχωριστή εκροή της εκμετάλλευσης. Αντίθετα, στο υπόδειγμα 2 οι ενισχύσεις, δεν συμπεριλήφθηκαν στις εκροές με σκοπό να εκτιμηθεί η 'πραγματική' αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων στην αγορά και να διερευνηθεί η επίδραση τους στην αποτελεσματικότητα των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων.
Συνολικά τα 2 υποδείγματα λύθηκαν 2362 φορές (1181 * 2 = 2362), μία για κάθε εκμετάλλευση (με δεδομένες τις ομάδες εκμεταλλεύσεων που έχουν ήδη αναφερθεί στην εισαγωγή), μεταβάλλοντας τα δεδομένα που αναφέρονται στην κάθε εκμετάλλευση, της οποίας ζητείται η σχετική αποτελεσματικότητα. Οι τιμές της αποτελεσματικότητας που προέκυψαν από την εφαρμογή των παραπάνω υποδειγμάτων (0<θ<=1) μετατράπηκαν σε εκατοστιαία αναλογία (%).

Με τη χρήση της παραπάνω μεθοδολογίας, η αποτελεσματικότητα μετρήθηκε με βάση εφικτά-πρότυπα, συνεπώς είναι εφικτή η βελτίωση κάθε μίας αναποτελεσματικής εκμετάλλευσης, μέσω αναδιοργάνωσης των εισροών, που πραγματοποιήθηκε αρχικά βάσει του μοντέλου των μεταβλητών αποδόσεων κλίμακας (VRS μοντέλο) και της τεχνικής αποτελεσματικότητας. Το μοντέλο αυτό δείχνει τη μείωση των εισροών με δεδομένο επίπεδο εκροών και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας που μπορεί να επιτευχθούν χωρίς να μεταβληθεί η κλίμακα λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων. Στη συνέχεια, η αναδιοργάνωση των εισροών πραγματοποιήθηκε και με το μοντέλο CRS, όπου η μείωση των εισροών με δεδομένο επίπεδο εκροών και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας μπορεί να επιτευχθούν αν μεταβληθεί ταυτόχρονα και η κλίμακα λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων.

Η γεωργική παραγωγή προγραμματίζεται με διάφορες μεθόδους που επιδιώκουν την αναδιοργάνωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με στόχο την επίτευξη του μεγαλύτερου οικονομικού αποτελέσματος. Το ερευνητικό πρόβλημα συνίσταται στην κατανομή περιορισμένων συντελεστών παραγωγής σε ανταγωνιστικές δραστηριότητες (κλάδοι παραγωγής) με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ο γραμμικός προγραμματισμός αναζητά, μεταξύ όλων των εναλλακτικών συνδυασμών, αυτόν που οδηγεί στο άριστο αποτέλεσμα. Είναι μια μαθηματική μέθοδος αριστοποίησης μιας συνάρτησης κάτω από ορισμένους περιορισμούς. Η συνάρτηση που πρόκειται να αριστοποιηθεί είναι γραμμική, όπως και οι τιθέμενοι περιορισμοί. Εφαρμόζεται κυρίως σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν σε έντονο βαθμό τα προβλήματα προγραμματισμού, ήτοι:

  • Αντικειμενικός σκοπός
  • Περιορισμένοι συντελεστές παραγωγής
  • Πολλές μέθοδοι και κλάδοι παραγωγής

Το πρόβλημα της αναδιάρθρωσης της καλλιέργειας του καπνού με άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες εμπεριέχει όλα τα προβλήματα προγραμματισμού, ήτοι:
i. Μεγιστοποίηση ακαθάριστου κέρδους, το οποίο είναι εκείνο το οικονομικό αποτέλεσμα που χρησιμοποιείται κυρίως στα προβλήματα της οικονομικής της γεωργικής παραγωγής, καθώς λαμβάνει υπόψη τις σταθερές δαπάνες κάθε περίπτωσης, ευνοώντας την επιλογή εκείνων των κλάδων σε ένα σχέδιο παραγωγής για τις οποίες έχουν ήδη γίνει σταθερές δαπάνες (π.χ. επενδύσεις σε υποδομές).
ii. Περιορισμένοι συντελεστές γεωργικής παραγωγής, ήτοι έκταση εδάφους, διαθέσιμη εργασία, κεφάλαιο εκμετάλλευσης.
iii. Ανταγωνιστικές καλλιέργειες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ίδια έκταση, με αυτή που χρησιμοποιεί η καλλιέργεια του καπνού στο υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής.
Η  μαθηματική έκφραση του προβλήματος είναι:
16= μέγιστο      (Α)
17                    (Β)
xj ³ 0                              (Γ)

όπου    xj = στρέμματα του κλάδου j
cj = ακαθάριστο κέρδος ανά μονάδα στον κλάδο j
αij= ποσότητα συντελεστού i που απαιτεί ο κλάδος j
i = αριθμός συντελεστών
j = αριθμός κλάδων
bi = διαθέσιμη ποσότητα συντελεστού i.

Η σχέση (Α) είναι η συνάρτηση που ζητείται να μεγιστοποιηθεί. Η σχέση (Β) είναι οι περιορισμοί ή υπάρχουσες ποσότητες από κάθε συντελεστή. Η σχέση (Γ) σημαίνει ότι οι τιμές των x δεν πρέπει να είναι αρνητικές.
Από το δείγμα των εκμεταλλεύσεων της κάθε υπό μελέτη περιοχής, προσδιορίστηκε το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης. Για την σύνταξη της απαραίτητης μήτρας (πίνακας) χρησιμοποιήθηκαν και στοιχεία από τους δείκτες εφαρμογής της αγροτικής διαρθρωτικής πολιτικής των αντίστοιχων περιφερειών της χώρας. Συγκεκριμένα, αυτό έγινε για τον υπολογισμό του ακαθάριστου κέρδους και των υπόλοιπων απαραίτητων τεχνικοοικονομικών στοιχείων (για τους περιορισμούς του προβλήματος), όσον αφορά ανταγωνιστικούς, ως προς την καπνοκαλλιέργεια, κλάδους παραγωγής. Στο υπολογιζόμενο ακαθάριστο κέρδος δεν συμπεριλήφθηκαν οι αποδεσμευμένες πλέον επιδοτήσεις, καθώς επιδιώκεται να βρεθεί το άριστο σχέδιο παραγωγής στις νέες ανταγωνιστικές συνθήκες της αναθεωρημένης ΚΑΠ. Οι περιορισμοί του υποδείγματος ήταν οι ίδιοι συντελεστές παραγωγής που χρησιμοποιήθηκαν και στην μεθοδολογία της περιβάλλουσας ανάλυσης δεδομένων, ήτοι διαθέσιμη ανθρώπινη εργασία σε ώρες, διαθέσιμη έκταση σε στρέμματα και διαθέσιμο κεφάλαιο σε ευρώ. Για τον συντελεστή παραγωγής εργασία λήφθηκαν υπόψη και οι μηνιαίες απαιτήσεις κάθε κλάδου, για τον συντελεστή παραγωγής έδαφος λήφθηκε υπόψη η διάκριση σε ποτιστικό και ξηρικό, και για τον συντελεστή παραγωγής κεφάλαιο λήφθηκε υπόψη η διάκριση σε σταθερό και μεταβλητό. Αναφορικά με τους ανταγωνιστικούς, ως προς την καπνοκαλλιέργεια, κλάδους παραγωγής, εντοπίστηκαν οι διαθέσιμες ευκαιρίες στην αγορά σε κάθε υπό μελέτη περιοχή και διερευνήθηκε η δυνατότητα εισόδου στο σχέδιο παραγωγής ενός σημαντικού αριθμού ανταγωνιστικών καλλιεργειών. 

Η εφαρμογή αυτής της μεθοδολογίας εντοπίζει το άριστο σχέδιο παραγωγής χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη το πρόβλημα της υφιστάμενης αναποτελεσματικότητας στην παραγωγική διαδικασία. Με τον συνδυασμό, όμως, στο παρόν ερευνητικό πρόγραμμα, και των δύο εφαρμοζόμενων μεθοδολογιών  (DEA και γραμμικός) διερευνήθηκε αν το άριστο σχέδιο παραγωγής παραμένει ίδιο ή μεταβάλλεται όταν οι εκμεταλλεύσεις λειτουργούν τεχνικά αποτελεσματικά και επίσης όταν αυτές λειτουργούν ταυτόχρονα και με άριστο μέγεθος. Με τον τρόπο αυτό κατέστη δυνατόν η δημιουργία αποτελεσματικών και άριστων σχεδίων παραγωγής για κάθε μία από τις πέντε υπό μελέτη περιοχές. 
Ε. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
 
Ε.1 Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Ξάνθης-Ροδόπης με καπνά Ανατολικού Τύπου

Η εφαρμογή του υποδείγματος 1 έδειξε ότι η μέση Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) των εκμεταλλεύσεων με καπνά Ανατολικού Τύπου της περιοχής Ξάνθης-Ροδόπης είναι ιδιαίτερα χαμηλή, ήτοι 48,7% (τυπική απόκλιση 21,8%). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, οι εκμεταλλεύσεις για να γίνουν αποτελεσματικές, πρέπει να μειώσουν τις εισροές κατά 51,3%, με δεδομένη τεχνολογία παραγωγής και επίπεδο εκροών. Η μείωση αυτή των εισροών είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς να μεταβληθεί η κλίμακα λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων. Η μέση Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) των εκμεταλλεύσεων είναι 73% (τυπική απόκλιση 23,2%). Συνεπώς, οι εκμεταλλεύσεις μπορούν να μειώσουν επιπρόσθετα τις εισροές τους κατά 27% αν προβούν στις απαραίτητες προσαρμογές μεγέθους με δεδομένη πάντα τεχνολογία και επίπεδο εκροών (πίνακας 1).
Από την σύγκριση της μέσης αποτελεσματικότητας κλίμακας και της μέσης τεχνικής αποτελεσματικότητας, προκύπτει ότι η συνολική αναποτελεσματικότητα οφείλεται περίπου κατά τα 2/3 στην τεχνικά μη ορθολογική χρήση των εισροών και κατά το υπόλοιπο 1/3 στην αναποτελεσματικότητα κλίμακας.
Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την τεχνική αποτελεσματικότητα. Παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των εκμεταλλεύσεων, με την πλειοψηφία (65,6%) να λειτουργεί με τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 50%, υπάρχουν δηλαδή σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω μείωσης των εισροών και συνεπώς των δαπανών παραγωγής χωρίς να επηρεαστεί το επίπεδο της ακαθάριστης προσόδου. Το 5,6% των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά με τις υπάρχουσες τεχνολογικές συνθήκες. Αυτές οι εκμεταλλεύσεις, με δεδομένο το μέγεθος τους, δεν μπορούν να μειώσουν το επίπεδο των εισροών, χωρίς να επηρεαστεί το επίπεδο των εκροών.
Στον πίνακα 3 φαίνεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την αποτελεσματικότητα κλίμακας. Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων (60,2%) παρουσιάζει αποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 70%, και το 31,5% μεγαλύτερη από 90%, ενώ μόλις το 18,8% των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 50%.  
Το υπόδειγμα 2 μετράει την "πραγματική" αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων χωρίς τις ενισχύσεις. Από την σύγκριση των αποτελεσμάτων με το υπόδειγμα 1, εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για την επίδραση των ενισχύσεων στην αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων και για μία εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση των επιπτώσεων της λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων σε καθαρά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η τεχνική αποτελεσματικότητα και η αποτελεσματικότητα κλίμακας των εκμεταλλεύσεων, όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, παρουσιάζονται μειωμένες κατά 5% και 37,1%, αντίστοιχα (πίνακες 1 και 4). Οι εκμεταλλεύσεις μπορούν πλέον να μειώσουν περισσότερο τις εισροές τους με δεδομένο επίπεδο ακαθάριστης προσόδου, κυρίως αν προβούν σε κατάλληλη προσαρμογή μεγέθους. Οι ενισχύσεις δηλαδή μεταβάλλουν κυρίως την αποτελεσματικότητα κλίμακας και περιορίζουν την δυνατότητα των εκμεταλλεύσεων να μειώνουν εισροές και κόστος παραγωγής μέσω μεταβολής της κλίμακας λειτουργίας τους. Συνεπώς οι ενισχύσεις μπορεί να οδηγήσουν στη διατήρηση μη κατάλληλων μεγεθών καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων και περίσσειας εισροών στον γεωργικό τομέα της υπό μελέτη περιοχής.
Τα παραπάνω συμπεράσματα ενισχύονται και από την κατανομή των εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση το υπόδειγμα 2. Όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, το 73,4% των εκμεταλλεύσεων (από 65,6% στο υπόδειγμα 1) λειτουργεί με  τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 50%, και το 5,4% (από 5,6% στο υπόδειγμα 1) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά (πίνακας 5). Η επίπτωση δηλαδή στην τεχνική αποτελεσματικότητα είναι μικρότερη σχετικά με την αποτελεσματικότητα κλίμακας, όπου το 81,9% (από 18,8%) έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας  μεγαλύτερη από 50%, ενώ μόλις το 10,4% (από 60,2%) των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με αποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 70% (πίνακας 6).  
Η ανάλυση των δύο υποδειγμάτων έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί υπό συνθήκες αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας (πίνακας 7). Η εύρεση αυξανομένων αποδόσεων κλίμακας εξηγείται κυρίως από το μικρό μέγεθος των ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων και βρίσκεται σε συμφωνία με τα αποτελέσματα των περισσότερων ερευνών στην αγροτική οικονομία της χώρας. Συνεπώς, για να μειώσουν οι εκμεταλλεύσεις σημαντικά το κόστος τους, απαιτείται, πέρα από ορθολογικότερη χρήση των εισροών, και αύξηση του μεγέθους τους. Το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που λειτουργεί υπό αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας είναι υψηλό και αυξάνεται από 86,4% στο υπόδειγμα 1 σε 96% στο υπόδειγμα 2. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η απουσία των ενισχύσεων όχι μόνο αυξάνει την αναποτελεσματικότητα κλίμακας αλλά μεταβάλλει και το είδος των αποδόσεων κλίμακας ορισμένων εκμεταλλεύσεων από σταθερές και φθίνουσες σε αύξουσες (αυτό συμβαίνει στο 9,6% των εκμεταλλεύσεων). Συνεπώς, ενώ μερικές εκμεταλλεύσεις με τις ενισχύσεις λειτουργούν σε άριστο ή σε μεγαλύτερο από το άριστο μέγεθος, σε ένα πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον λειτουργούν σε μικρότερο από το άριστο μέγεθος, ήτοι πρέπει να προχωρήσουν σε αύξηση μεγέθους για να επιτύχουν μείωση του κόστους παραγωγής.
Στον πίνακα 8 παρουσιάζονται το ακαθάριστο κέρδος και το γεωργικό εισόδημα με την υφιστάμενη και τη νέα-αποτελεσματική οργάνωση των εισροών για το υπόδειγμα 1 (συμπεριλαμβάνονται οι αποδεσμευμένες ενισχύσεις στις εκροές). Ο υπολογισμός των νέων οικονομικών αποτελεσμάτων έγινε βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το γεωργικό εισόδημα και το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης μπορούν να αυξηθούν κατά 53% και 26,2%, αντίστοιχα, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και επιπλέον κατά 6,5% και 3,8%, αντίστοιχα, εάν οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στις κατάλληλες προσαρμογές μεγέθους. Η αντίστοιχη αύξηση για το ακαθάριστο κέρδος του κλάδου του καπνού είναι 7,3% και επιπλέον 1% με τις κατάλληλες προσαρμογές στην κλίμακα λειτουργίας.
Στον πίνακα 9 παρουσιάζονται τα αντίστοιχα αποτελέσματα για το υπόδειγμα 2 (δεν συμπεριλαμβάνονται ενισχύσεις στις εκροές), βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Το γεωργικό εισόδημα ανέρχεται σε 4703,3 €, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και σε 6513,3 €, εάν επιπλέον οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στην κατάλληλη προσαρμογή στην κλίμακα λειτουργίας τους. Το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης αυξάνεται κατά 84,5% εάν επιτευχθεί τεχνική αποτελεσματικότητα και επιπλέον κατά 15,7% εάν επιτευχθεί παράλληλα και αποτελεσματικότητα στην κλίμακα λειτουργίας της, ενώ αντίστοιχα το ακαθάριστο κέρδος του καπνού αυξάνεται κατά 20,9% και 5,8%.
Στον πίνακα 10 φαίνεται το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης  με καπνά ανατολικού τύπου της περιοχής Ξάνθης-Ροδόπης. Η μέση εκμετάλλευση καλλιεργεί καπνά ανατολικού τύπου σε μία έκταση 17,1 στρεμμάτων, καθώς και 29,1 στρέμματα με σιτάρι (κυρίως μαλακό). Το ακαθάριστο κέρδος που επιτυγχάνει, χωρίς τις ενισχύσεις, με το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής είναι 4564 €.
Ο γραμμικός προγραμματισμός διερεύνησε το σχέδιο παραγωγής με το υψηλότερο οικονομικό αποτέλεσμα, βάσει των τιθέμενων περιορισμών. Διερευνήθηκε η δυνατότητα εισόδου στο νέο σχέδιο παραγωγής αρκετών ανταγωνιστικών καλλιεργειών, όπως ενεργειακές καλλιέργειες, σιτηρά κ.ά. Το άριστο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης παρουσιάζεται στον πίνακα 11. Όταν δεν λαμβάνεται υπόψη η ειδική επιδότηση για την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών (4,5 €/στρ. αλλά υπάρχει πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για κατάργηση της), τα καπνά ανατολικού τύπου καταλαμβάνουν έκταση 18,4 στρεμμάτων και το σκληρό σιτάρι έκταση 28,4 στρεμμάτων στο άριστο σχέδιο παραγωγής, ενώ δεν μένει ακαλλιέργητη έκταση και το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 6441 €. Όταν λαμβάνεται υπόψη η ειδική επιδότηση για την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών στον υπολογισμό του ακαθάριστου κέρδους, τότε υπεισέρχεται στο νέο άριστο σχέδιο παραγωγής ο ηλίανθος, ο οποίος παίρνει την θέση των σιτηρών και όχι των καπνών ανατολικού τύπου. Στην περίπτωση αυτή, 17,7 στρέμματα καλλιεργούνται με καπνά ανατολικού τύπου και 29,2 στρέμματα με ηλίανθο, ενώ και πάλι δεν μένει ακαλλιέργητη έκταση. Το ακαθάριστο κέρδος της μέσης εκμετάλλευσης στην περίπτωση αυτή ανέρχεται σε 6491 € (στην ανάλυση δεν συμπεριλαμβάνονται οι ενισχύσεις που έχουν αποδεσμευτεί από το είδος της παραγωγής). Τα καπνά ανατολικού τύπου δηλαδή συνεχίζουν να καλλιεργούνται σε έκταση που μένει περίπου σταθερή, καθώς υπό τις υπάρχουσες συνθήκες της αγοράς (τιμές προϊόντων κ.ά.), δεν αντικαθίστανται στο άριστο σχέδιο παραγωγής της υπό μελέτη περιοχής.
Η είσοδος, λοιπόν, των ενεργειακών καλλιεργειών και συγκεκριμένα του ηλίανθου, στο άριστο σχέδιο παραγωγής, προς αντικατάσταση των σιτηρών, με τις παρούσες τιμές στην αγορά εξαρτάται από την ειδική επιδότηση για ενεργειακές καλλιέργειες. Βέβαια δεδομένου ότι η επιδότηση αυτή είναι χαμηλή και η επίπτωση της οριακή αρκεί μία αύξηση του ακαθάριστου κέρδους του ηλίανθου κατά 4,5 €/στρ. (μέσω αύξησης τιμής, απόδοσης ή/και μείωσης μεταβλητών δαπανών) για να καταστεί συμφέρουσα η αντικατάσταση των σιτηρών από ηλίανθο και χωρίς την ειδική επιδότηση για ενεργειακές καλλιέργειες (με τα δεδομένα τεχνικοοικονομικά στοιχεία για τους υπόλοιπους κλάδους παραγωγής).
Στον πίνακα 12 παρουσιάζεται το άριστο σχέδιο παραγωγής για την μέση καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση της περιοχής που είναι τεχνικά πλήρως αποτελεσματική.  Το σχέδιο δεν μεταβάλλεται σημαντικά όσον αφορά τους κλάδους παραγωγής, καθώς τα καπνά ανατολικού τύπου καταλαμβάνουν έκταση 17,9 στρεμμάτων και το σκληρό σιτάρι 29 στρεμμάτων. Όμως αυξάνεται σημαντικά το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης και ανέρχεται σε 17420 €. Παρομοίως, στον πίνακα 13, παρουσιάζεται το άριστο και αποτελεσματικό σχέδιο παραγωγής για την μέση καπνοπαραγωγική εκμετάλλευση της περιοχής που είναι τεχνικά πλήρως αποτελεσματική και λειτουργεί και σε άριστη κλίμακα, δηλαδή ούτε υποπαράγει ούτε υπερπαράγει με βάση το μέγεθος της. Το σχέδιο παραμένει και πάλι παρόμοιο, καθώς τα καπνά ανατολικού τύπου καταλαμβάνουν έκταση 20,2 στρεμμάτων και το σκληρό σιτάρι 26,7 στρεμμάτων. Αυξάνεται όμως ακόμη περισσότερο το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης και ανέρχεται πλέον σε 42048,2 €.
Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι τα καπνά ανατολικού τύπου τα οποία στο αρχικό σχέδιο παραγωγής καταλαμβάνουν 17,1 στρέμματα που αντιστοιχούν στο 36,4% της συνολικής έκτασης της μέσης εκμετάλλευσης, παραμένουν και στο άριστο σχέδιο παραγωγής με έκταση που κυμαίνεται από 17,7 έως 20,2 στρέμματα, δηλαδή από  37,7% έως 43,1% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι καλλιέργειες που μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν στο σχέδιο παραγωγής των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων της περιοχής είναι, το σκληρό σιτάρι και ο ηλίανθος (με τους περιορισμούς και το ζήτημα της επιδότησης που ήδη αναφέρθηκαν).

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το πρόβλημα της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης της περιοχής Ξάνθης-Ροδόπης δεν είναι η ύπαρξη των καπνών ανατολικού τύπου στο υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής, αλλά η χαμηλή αποτελεσματικότητα με την οποία αυτή λειτουργεί. Με βάση τα αποτελέσματα, προτείνεται η συνέχιση της καλλιέργειας των καπνών ανατολικού τύπου, ενώ το ακαθάριστο κέρδος της μέσης εκμετάλλευσης θα αυξηθεί σημαντικά όταν το άριστο σχέδιο παραγωγής που παρουσιάστηκε συνδυαστεί με βελτιστοποίηση της σχέσης εισροών/εκροών και αριστοποίηση της κλίμακας λειτουργίας της εκμετάλλευσης κατά την παραγωγική διαδικασία, δηλαδή με μεγιστοποίηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας και αποτελεσματικότητας κλίμακας.
 
Ε.2 Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Πέλλας-Πιερίας με καπνά Ανατολικού Τύπου

Η εφαρμογή του υποδείγματος 1 έδειξε ότι η μέση Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) των εκμεταλλεύσεων με καπνά Ανατολικού Τύπου της περιοχής Πέλλας-Πιερίας είναι 51,3% (τυπική απόκλιση 23,1%). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, οι εκμεταλλεύσεις για να γίνουν αποτελεσματικές, πρέπει να μειώσουν τις εισροές κατά 48,7%, με δεδομένη τεχνολογία παραγωγής και επίπεδο εκροών. Η μείωση αυτή των εισροών είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς να μεταβληθεί η κλίμακα λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων. Η μέση Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) των εκμεταλλεύσεων είναι ιδιαίτερα χαμηλή, ήτοι 48% (τυπική απόκλιση 26,4%). Συνεπώς, οι εκμεταλλεύσεις μπορούν να μειώσουν επιπρόσθετα τις εισροές τους κατά 52% αν προβούν στις απαραίτητες προσαρμογές μεγέθους με δεδομένη πάντα τεχνολογία και επίπεδο εκροών (πίνακας 14). Από την σύγκριση της μέσης αποτελεσματικότητας κλίμακας και της μέσης τεχνικής αποτελεσματικότητας, προκύπτει ότι η συνολική αναποτελεσματικότητα οφείλεται λίγο περισσότερο στην αναποτελεσματικότητα κλίμακας απ' ότι στην τεχνικά μη ορθολογική χρήση των εισροών
Στον πίνακα 15 παρουσιάζεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την τεχνική αποτελεσματικότητα. Παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των εκμεταλλεύσεων, με την πλειοψηφία (58,9%) να λειτουργεί με τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 50%, υπάρχουν δηλαδή σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω μείωσης των εισροών και συνεπώς των δαπανών παραγωγής χωρίς να επηρεαστεί το επίπεδο της ακαθάριστης προσόδου. Το 6,5% των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά με τις υπάρχουσες τεχνολογικές συνθήκες. Αυτές οι εκμεταλλεύσεις, με δεδομένο το μέγεθος τους, δεν μπορούν να μειώσουν τις εισροές, χωρίς να επηρεαστούν οι εκροές.
Στον πίνακα 16 φαίνεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την αποτελεσματικότητα κλίμακας. Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων (61,7%) παρουσιάζει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 50%, ενώ μόλις το 16,8% των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με αποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 80%.  
Το υπόδειγμα 2 μετράει την "πραγματική" αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων χωρίς τις ενισχύσεις. Από την σύγκριση των αποτελεσμάτων με το υπόδειγμα 1, γίνεται μία εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση των επιπτώσεων της λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων σε καθαρά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η τεχνική αποτελεσματικότητα και η αποτελεσματικότητα κλίμακας των εκμεταλλεύσεων, όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, παρουσιάζονται μειωμένες κατά 3,5% και 13,8%, αντίστοιχα (πίνακες 14 και 17). Οι εκμεταλλεύσεις μπορούν δηλαδή να μειώσουν περισσότερο τις εισροές τους με δεδομένο επίπεδο ακαθάριστης προσόδου, κυρίως αν προβούν σε κατάλληλη προσαρμογή μεγέθους. Συνεπώς, οι ενισχύσεις περιορίζουν την δυνατότητα των εκμεταλλεύσεων να μειώνουν τις εισροές τους και είναι πιθανόν να οδηγήσουν στη διατήρηση περίσσειας εισροών στον γεωργικό τομέα της υπό μελέτη περιοχής.
Τα παραπάνω συμπεράσματα ενισχύονται και από την κατανομή των εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση το υπόδειγμα 2. Όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, το 63,2% των εκμεταλλεύσεων (από 58,9% στο υπόδειγμα 1) λειτουργεί με  τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 50%, και το 5,3% (από 6,5% στο υπόδειγμα 1) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά (πίνακας 18). Η επίπτωση δηλαδή στην τεχνική αποτελεσματικότητα είναι μικρότερη σχετικά με την αποτελεσματικότητα κλίμακας, όπου το 76,6% (από 61,7%) έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας  μεγαλύτερη από 50%, ενώ μόλις το 11,5% (από 16,8%) των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με αποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 80% (πίνακας 19).  
Η ανάλυση των δύο υποδειγμάτων έδειξε ότι η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί υπό συνθήκες αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας (πίνακας 20). Συνεπώς για να μειώσουν σημαντικά το κόστος τους, απαιτείται, πέρα από ορθολογικότερη χρήση των εισροών, και αύξηση του μεγέθους τους. Η εύρεση αυξανομένων αποδόσεων κλίμακας εξηγείται κυρίως από το μικρό μέγεθος των ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που λειτουργούν υπό αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας είναι ιδιαίτερα υψηλό και κυμαίνεται από 91,6% στο υπόδειγμα 1 σε 95% στο υπόδειγμα 2. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η απουσία των ενισχύσεων όχι μόνο αυξάνει την αναποτελεσματικότητα κλίμακας αλλά μεταβάλλει και το είδος των αποδόσεων κλίμακας ορισμένων εκμεταλλεύσεων από σταθερές και φθίνουσες σε αύξουσες (αυτή η μεταβολή συμβαίνει στο 3,4% των εκμεταλλεύσεων).
Στον πίνακα 21 παρουσιάζονται το ακαθάριστο κέρδος και το γεωργικό εισόδημα με την υφιστάμενη και τη νέα-αποτελεσματική οργάνωση των εισροών για το υπόδειγμα 1 (συμπεριλαμβάνονται οι αποδεσμευμένες ενισχύσεις στις εκροές). Ο υπολογισμός των νέων οικονομικών αποτελεσμάτων έγινε βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το γεωργικό εισόδημα και το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης μπορούν να αυξηθούν κατά 20,9% και 8,9%, αντίστοιχα, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και επιπλέον κατά 5,7% και 2,7%, αντίστοιχα εάν οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στις κατάλληλες προσαρμογές μεγέθους. Η αντίστοιχη αύξηση για το ακαθάριστο κέρδος του κλάδου του καπνού είναι 4,4% και επιπλέον 1,7% με τις κατάλληλες προσαρμογές στην κλίμακα λειτουργίας.
Στον πίνακα 22 παρουσιάζονται τα αντίστοιχα αποτελέσματα για το υπόδειγμα 2 (δεν συμπεριλαμβάνονται οι ενισχύσεις στις εκροές), βάσει αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Το γεωργικό εισόδημα αυξάνεται από 2166,4 € σε 5407,4 €, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και σε 6613,6 €, εάν ταυτόχρονα οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στην κατάλληλη προσαρμογή μεγέθους. Το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης αυξάνεται κατά 31,6%, εάν επιτευχθεί μόνο η τεχνική αποτελεσματικότητα και επιπλέον 8,9%, εάν επιτευχθεί ταυτόχρονα και αποτελεσματικότητα στην κλίμακα λειτουργίας της. Αντίστοιχα,  το ακαθάριστο κέρδος του κλάδου του καπνού αυξάνεται κατά 23,5% και επιπλέον 8,4%.
Στον πίνακα 23 παρουσιάζεται το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης  με καπνά ανατολικού τύπου της περιοχής Πέλλας-Πιερίας. Η μέση εκμετάλλευση καλλιεργεί καπνά ανατολικού τύπου σε μία έκταση 15,5 στρεμμάτων, ενώ επίσης καλλιεργεί και σιτάρι (7 στρ.), ροδάκινα (5,8 στρ.), καλαμπόκι (2,7 στρ.), μηδική (1,7 στρ.) και λοιπές καλλιέργειες (1 στρ.). Το ακαθάριστο κέρδος που επιτυγχάνει, χωρίς τις ενισχύσεις, με το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής είναι 5314 €.
Ο γραμμικός προγραμματισμός διερεύνησε το σχέδιο παραγωγής με το υψηλότερο οικονομικό αποτέλεσμα, βάσει των τιθέμενων περιορισμών. Διερευνήθηκε η δυνατότητα εισόδου στο νέο σχέδιο παραγωγής αρκετών ανταγωνιστικών καλλιεργειών, όπως ενεργειακές καλλιέργειες, χειμερινά σιτηρά, αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά κ.ά. Το άριστο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης με την υφιστάμενη αναποτελεσματικότητα παρουσιάζεται στον πίνακα 24. Τα καπνά ανατολικού τύπου αντικαθίστανται κυρίως από την καλλιέργεια της ρίγανης, που καταλαμβάνει 21,8 στρέμματα στο άριστο σχέδιο, ενώ εισέρχεται και η καλλιέργεια της μέντας με 7,5 στρέμματα και επεκτείνεται η καλλιέργεια της μηδικής με 4,4 στρέμματα.  Στο άριστο σχέδιο δεν μένει ακαλλιέργητη έκταση και το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 20308 €.  
Το άριστο σχέδιο παραγωγής για την μέση εκμετάλλευση της περιοχής που είναι τεχνικά πλήρως αποτελεσματική αλλά συνεχίζει να παρουσιάζει αναποτελεσματικότητα κλίμακας είναι ακριβώς το ίδιο. Αντίθετα, μεταβάλλεται το άριστο σχέδιο παραγωγής για την μέση εκμετάλλευση της περιοχής που είναι τεχνικά αποτελεσματική και ταυτόχρονα λειτουργεί αποτελεσματικά και ως προς την κλίμακα λειτουργίας της. Τα καπνά ανατολικού τύπου υπεισέρχονται στο νέο άριστο σχέδιο παραγωγής της μέσης αποτελεσματικής εκμετάλλευσης με έκταση που ανέρχεται σε 19,9 στρέμματα, ενώ τα αρωματικά φυτά δεν υπεισέρχονται πλέον στο άριστο σχέδιο, και η καλλιέργεια της μηδικής επεκτείνεται ακόμη περισσότερο καταλαμβάνοντας έκταση 13,8 στρεμμάτων. Στο νέο αποτελεσματικό και άριστο σχέδιο παραγωγής δεν μένει ακαλλιέργητη έκταση και το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 25305 € (πίνακας 25).   
Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι τα καπνά ανατολικού τύπου, τα οποία στο αρχικό σχέδιο παραγωγής καταλαμβάνουν 15,5 στρέμματα που αντιστοιχούν στο 46,1% της συνολικής έκτασης της μέσης εκμετάλλευσης, δεν παραμένουν στο άριστο σχέδιο παραγωγής με την υφιστάμενη αναποτελεσματικότητα αλλά αντίθετα παραμένουν στο άριστο σχέδιο της μέσης αποτελεσματικής καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης με 19,9 στρέμματα, δηλαδή 59,2% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης. Οι καλλιέργειες που μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν στο σχέδιο παραγωγής των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων της περιοχής είναι η ρίγανη, η μέντα και η μηδική.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το κυριότερο πρόβλημα της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης της περιοχής Πέλλας-Πιερίας είναι η χαμηλή αποτελεσματικότητα με την οποία λειτουργεί. Αν αυτή παραμείνει, τότε προτείνεται αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού από αρωματικά φυτά (ρίγανη, μέντα).  Η συνέχιση της καλλιέργειας των καπνών ανατολικού τύπου προτείνεται, αν συνδυαστεί με βελτιστοποίηση της σχέσης εισροών/εκροών και της κλίμακας λειτουργίας της εκμετάλλευσης, δηλαδή της τεχνικής αποτελεσματικότητας και αποτελεσματικότητας κλίμακας. Σε αυτή την περίπτωση, το ακαθάριστο κέρδος της μέσης εκμετάλλευσης στο νέο αποτελεσματικό και άριστο σχέδιο παραγωγής θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο σε σχέση με την προηγούμενη περίπτωση (κατά 24,6%) και θα γίνει το μέγιστο δυνατό.
 

Η εφαρμογή του υποδείγματος 1 έδειξε ότι η μέση Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) των εκμεταλλεύσεων με καπνά ποικιλίας Virginia του νομού Αιτωλοακαρνανίας είναι 55,1% (τυπική απόκλιση 22%). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, οι εκμεταλλεύσεις για να γίνουν αποτελεσματικές, πρέπει να μειώσουν τις εισροές κατά 44,9%, με δεδομένη τεχνολογία παραγωγής και επίπεδο εκροών. Η μείωση αυτή των εισροών είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς να μεταβληθεί η κλίμακα λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων. Η μέση Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) των εκμεταλλεύσεων είναι 78,4% (τυπική απόκλιση 21,7%). Συνεπώς, οι εκμεταλλεύσεις μπορούν να μειώσουν επιπρόσθετα τις εισροές τους κατά 21,6% αν προβούν στις απαραίτητες προσαρμογές μεγέθους με δεδομένη πάντα τεχνολογία και επίπεδο εκροών (πίνακας 38).
Από την σύγκριση της μέσης αποτελεσματικότητας κλίμακας και της μέσης τεχνικής αποτελεσματικότητας, προκύπτει ότι η συνολική αναποτελεσματικότητα οφείλεται κατά τα 2/3 στην τεχνικά μη ορθολογική χρήση των εισροών και κατά το υπόλοιπο 1/3 στην αναποτελεσματικότητα κλίμακας.
Στον πίνακα  39 παρουσιάζεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την τεχνική αποτελεσματικότητα. Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων (65%) λειτουργεί με τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 40%, απέχουν αρκετά δηλαδή από μία τεχνικά ορθή διαχείριση των εισροών. Το 20% περίπου των εκμεταλλεύσεων παρουσιάζει τεχνική αποτελεσματικότητα μεταξύ 60 και 80% και μόλις το 15% των εκμεταλλεύσεων παρουσιάζει τεχνική αποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 80%. Το 9,2% των εκμεταλλεύσεων λειτουργούν τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά με τις υπάρχουσες τεχνολογικές συνθήκες. Αυτές οι εκμεταλλεύσεις, με δεδομένο το μέγεθος τους, δεν μπορούν να μειώσουν το επίπεδο των εισροών, χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά το επίπεδο των εκροών.
Στον πίνακα 40 φαίνεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την αποτελεσματικότητα κλίμακας. Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων (57,4%) παρουσιάζει τιμή πάνω από 80%, περίπου 4 στις 10 εκμεταλλεύσεις παρουσιάζουν πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα κλίμακας (ΑΚ>90%), ενώ το 17,7% των εκμεταλλεύσεων έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 40%.   
Το υπόδειγμα 2 μετράει την "πραγματική" αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων χωρίς τις ενισχύσεις. Από την σύγκριση των αποτελεσμάτων με το υπόδειγμα 1, εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για την επίδραση των ενισχύσεων στην αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων και για μία εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση των επιπτώσεων της λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων σε καθαρά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η τεχνική αποτελεσματικότητα και η αποτελεσματικότητα κλίμακας των εκμεταλλεύσεων, όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, παρουσιάζονται μειωμένες κατά 10% και 22%, αντίστοιχα (πίνακες 38 και 41). Οι εκμεταλλεύσεις πλέον μπορούν να μειώσουν περισσότερο τις εισροές τους με δεδομένο επίπεδο ακαθάριστης προσόδου, ιδίως αν προβούν σε προσαρμογές μεγέθους. Συνεπώς διαφαίνεται ότι οι ενισχύσεις οδηγούν σε περιορισμό της δυνατότητας των εκμεταλλεύσεων να μειώνουν τις εισροές τους και σε διατήρηση περίσσειας εισροών στον γεωργικό τομέα της υπό μελέτη περιοχής.
Τα παραπάνω συμπεράσματα ενισχύονται και από την κατανομή των εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση το υπόδειγμα 2. Όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, τα 2/3 περίπου των εκμεταλλεύσεων λειτουργούν με  τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 50%, ενώ μόλις το 6% (από 9,2% στο υπόδειγμα 1 με τις ενισχύσεις) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά (πίνακας 42). Η επίπτωση είναι μεγαλύτερη, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα κλίμακας, όπου το 24,5% παρουσιάζει τιμή πάνω από 80%, ενώ το 55,3% (από 17,7% στο υπόδειγμα 1) των εκμεταλλεύσεων έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 40% (πίνακας 43).  
Η ανάλυση των δύο υποδειγμάτων έδειξε ότι η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί υπό συνθήκες αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας. Συνεπώς για να μειώσουν σημαντικά το κόστος τους, απαιτείται, πέρα από ορθολογικότερη χρήση των εισροών, και αύξηση του μεγέθους τους. Το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που λειτουργούν υπό αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας αυξάνεται από 82,3% στο υπόδειγμα 1 σε 94% στο υπόδειγμα 2, γεγονός που υποδηλώνει ότι η απουσία των ενισχύσεων όχι μόνο αυξάνει την αναποτελεσματικότητα κλίμακας αλλά μεταβάλλει και το είδος των αποδόσεων κλίμακας ορισμένων εκμεταλλεύσεων (11,7%) από σταθερές ή φθίνουσες σε αύξουσες (πίνακας 44).   Συνεπώς, ενώ μερικές εκμεταλλεύσεις με τις ενισχύσεις λειτουργούν σε άριστο ή σε μεγαλύτερο από το άριστο μέγεθος, σε ένα πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον λειτουργούν σε μικρότερο από το άριστο μέγεθος, ήτοι πρέπει να προχωρήσουν σε αύξηση μεγέθους για να επιτύχουν μείωση του κόστους παραγωγής.
Στον πίνακα 45 παρουσιάζονται το ακαθάριστο κέρδος και το γεωργικό εισόδημα με την υφιστάμενη και τη νέα-αποτελεσματική οργάνωση των εισροών για το υπόδειγμα 1 (συμπεριλαμβάνονται οι αποδεσμευμένες ενισχύσεις στις εκροές). Ο υπολογισμός των νέων οικονομικών αποτελεσμάτων έγινε βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το γεωργικό εισόδημα και το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης μπορούν να αυξηθούν κατά 36,9% και 12,3%, αντίστοιχα, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και επιπλέον κατά 5,2% και 1,6%, αντίστοιχα εάν οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στις κατάλληλες προσαρμογές μεγέθους. Η αντίστοιχη αύξηση για το ακαθάριστο κέρδος του κλάδου του καπνού είναι 7,2% και επιπλέον 1% με προσαρμογή στην κλίμακα λειτουργίας.
Στον πίνακα 46 παρουσιάζονται τα αντίστοιχα αποτελέσματα για το υπόδειγμα 2 (δεν συμπεριλαμβάνονται ενισχύσεις στις εκροές), βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Το γεωργικό εισόδημα από αρνητικό ανέρχεται σε 1844,9 €, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και 3918,6 €, εάν επιπλέον οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στην κατάλληλη προσαρμογή μεγέθους. Αντίστοιχα, το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης αυξάνεται από 3250,8 € σε  7405,9 € και 8316,5 €.  Το ακαθάριστο κέρδος του κλάδου του καπνού από αρνητικό γίνεται 1135,5 € και 1575,1 €, αντίστοιχα.
Στον πίνακα 47 παρουσιάζεται το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης με καπνά Virginia της περιοχής Αιτωλοακαρνανίας. Η μέση εκμετάλλευση καλλιεργεί καπνά Virginia σε μία έκταση 20,4 στρεμμάτων, ενώ επίσης καλλιεργεί και ελιά κυρίως για παραγωγή λαδιού (7,3 στρ.), μηδική (6,9 στρ.), καλαμπόκι (5,2 στρ.) και λοιπές καλλιέργειες (2,8 στρ.). Το ακαθάριστο κέρδος που επιτυγχάνει η μέση εκμετάλλευση, χωρίς τις ενισχύσεις, με το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής είναι 3251 €. 
Ο γραμμικός προγραμματισμός διερεύνησε το σχέδιο παραγωγής με το υψηλότερο οικονομικό αποτέλεσμα, βάσει των τιθέμενων περιορισμών. Διερευνήθηκε η δυνατότητα εισόδου στο νέο σχέδιο παραγωγής και αρκετών άλλων ανταγωνιστικών καλλιεργειών, πέραν των υπαρχόντων στο υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής, όπως σπαράγγι, εσπεριδοειδή, κηπευτικά υπαίθρου, κ.ά. Το άριστο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης παρουσιάζεται στον πίνακα 48. Τα καπνά Virginia αντικαθίστανται πλήρως από τα κηπευτικά υπαίθρου: σπανάκι 9,4 στρ., μαρούλι 5,5 στρ. και λάχανο 4,8 στρ., καθώς και από την καλλιέργεια της μανταρινιάς (6,5 στρ.). Στο άριστο σχέδιο μένει και ακαλλιέργητη έκταση που ανέρχεται σε 16,4 στρέμματα, ήτοι το 38,5% της συνολικής διαθέσιμης έκτασης της μέσης εκμετάλλευσης, ενώ το ακαθάριστο κέρδος ανέρχεται σε 25161 €. Το παραπάνω άριστο σχέδιο παραγωγής δεν μεταβάλλεται για την μέση εκμετάλλευση της περιοχής που παρουσιάζει πλήρη αποτελεσματικότητα στην παραγωγική διαδικασία. Συνεπώς τα καπνά Virginia δεν υπεισέρχονται σε καμία περίπτωση στο άριστο σχέδιο παραγωγής.
Στη συνέχεια διερευνήθηκε το άριστο σχέδιο παραγωγής, εάν στο μοντέλο του γραμμικού προγραμματισμού προστεθεί και ο περιορισμός της διατήρησης ακριβώς της ίδιας συνολικής καλλιεργήσιμης έκτασης (πίνακας 49). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, σε αυτό το σχέδιο παραγωγής τα κηπευτικά υπαίθρου, και συγκεκριμένα το λάχανο, καταλαμβάνουν την μεγαλύτερη έκταση (26,4 στρέμματα), ενώ υπεισέρχεται στο σχέδιο παραγωγής και η καλλιέργεια του καλαμποκιού που καταλαμβάνει 16,1 στρέμματα. Το ακαθάριστο κέρδος ανέρχεται σε 24496 €, δηλαδή μόλις κατά 2,6% χαμηλότερο σε σχέση με το προηγούμενο άριστο σχέδιο. 
Ο λόγος όμως μη πλήρους αξιοποίησης του εδάφους στο άριστο σχέδιο παραγωγής της πρώτης περίπτωσης είναι ότι ένας άλλος συντελεστής παραγωγής, η διαθέσιμη εργασία της εκμετάλλευσης, εμφανίζεται αρκετά ανεπαρκής στους περιορισμούς του αρχικού προβλήματος γραμμικού προγραμματισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κλάδοι παραγωγής με υψηλές απαιτήσεις σε εργασία (π.χ. σπαράγγι) να μην υπεισέρχονται στο άριστο σχέδιο.
Για τον λόγο αυτό διερευνήθηκε το άριστο σχέδιο παραγωγής με την υπόθεση του διπλασιασμού της διαθέσιμης εργασίας της εκμετάλλευσης (πίνακας 50). Στο νέο άριστο σχέδιο παραγωγής αξιοποιείται όλη η διαθέσιμη έκταση (χωρίς βέβαια να τεθεί αυτός ο περιορισμός στο πρόβλημα του γραμμικού), ενώ και πάλι δεν συμπεριλαμβάνονται τα καπνά Virginia σε αυτό. Στο νέο σχέδιο υπεισέρχεται και το σπαράγγι (5,1 στρέμματα), μία καλλιέργεια με υψηλό ακαθάριστο κέρδος αλλά και υψηλές απαιτήσεις σε εργασία. Η καλλιέργεια της μανταρινιάς καταλαμβάνει 7,7 στρέμματα και τα κηπευτικά υπαίθρου την υπόλοιπη διαθέσιμη έκταση, που ανέρχεται σε 29,7 στρέμματα (σπανάκι: 12,7 στρ., μαρούλι: 8,7 στρ., λάχανο: 5,9 στρ. και πιπεριά: 2,4 στρ.). Το ακαθάριστο κέρδος της μέσης εκμετάλλευσης, με το νέο άριστο σχέδιο παραγωγής, ανέρχεται σε 44105 €.
Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι τα καπνά Virginia, τα οποία στο αρχικό σχέδιο παραγωγής καταλαμβάνουν 20,4 στρέμματα που αντιστοιχούν στο 47,9% της συνολικής έκτασης της μέσης εκμετάλλευσης, δεν παραμένουν στο άριστο σχέδιο παραγωγής σε καμία περίπτωση. Η αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού, με την υπάρχουσα ποσότητα των συντελεστών παραγωγής της εκμετάλλευσης, γίνεται από τα κηπευτικά υπαίθρου (σπανάκι, μαρούλι, και λάχανο με τις συνθήκες αγοράς της υπό μελέτη χρονιάς) και τα εσπεριδοειδή (μανταρινιά με τις συνθήκες αγοράς της υπό μελέτη χρονιάς). Αν, όμως, η αγροτική πολιτική στοχεύει στην αξιοποίηση των διαθέσιμων εκτάσεων για γεωργικούς σκοπούς, ώστε να μην μείνουν ακαλλιέργητες εκτάσεις κατά την διαδικασία αναδιάρθρωσης της καλλιέργειας καπνού, τότε:
α) αν δεν μεταβληθεί η διαθέσιμη ποσότητα των άλλων συντελεστών παραγωγής και κυρίως της εργασίας, το καλαμπόκι και τα κηπευτικά υπαίθρου (το λάχανο με τις συνθήκες αγοράς της υπό μελέτη χρονιάς) θα χρησιμοποιηθούν για αξιοποίηση όλης της διαθέσιμης έκτασης, ενώ το μέγιστο ακαθάριστο κέρδος δεν θα διαφέρει σημαντικά από το μέγιστο ακαθάριστο κέρδος της προηγούμενης περίπτωσης (όπου παραμένει αδιάθετο μέρος της αρχικά καλλιεργούμενης έκτασης).

β) αν αυξηθεί η διαθέσιμη ποσότητα άλλων συντελεστών παραγωγής, όπως της εργασίας, καλλιέργειες υψηλού ακαθάριστου κέρδους και απαιτητικές σε εργασία, όπως το σπαράγγι, θα χρησιμοποιηθούν για την αναδιάρθρωση, ενώ θα επεκταθεί και η καλλιέργεια των υπόλοιπων κηπευτικών υπαίθρου και της μανταρινιάς, με αποτέλεσμα το μέγιστο ακαθάριστο κέρδος της μέσης εκμετάλλευσης να αυξηθεί σημαντικά.
 

Η εφαρμογή του υποδείγματος 1 έδειξε ότι η μέση Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) των εκμεταλλεύσεων με καπνά Ανατολικού Τύπου του νομού Αιτωλοακαρνανίας είναι 70,6% (τυπική απόκλιση 23,4%). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, οι εκμεταλλεύσεις για να γίνουν αποτελεσματικές, πρέπει να μειώσουν τις εισροές κατά 29,4%, με δεδομένη τεχνολογία παραγωγής και επίπεδο εκροών. Η μείωση αυτή των εισροών είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς να μεταβληθεί η κλίμακα λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων. Η μέση Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) των εκμεταλλεύσεων είναι 80,8% (τυπική απόκλιση 18,3%). Συνεπώς, οι εκμεταλλεύσεις μπορούν να μειώσουν επιπρόσθετα τις εισροές τους κατά 19,2% αν προβούν στις απαραίτητες προσαρμογές μεγέθους με δεδομένη την τεχνολογία παραγωγής και το επίπεδο εκροών (πίνακας 26).
Από την σύγκριση της μέσης αποτελεσματικότητας κλίμακας και της μέσης τεχνικής αποτελεσματικότητας, προκύπτει ότι η συνολική αναποτελεσματικότητα οφείλεται κατά 60% στην τεχνικά μη ορθολογική χρήση των εισροών και κατά το υπόλοιπο 40% στην αναποτελεσματικότητα κλίμακας.
Στον πίνακα  27 παρουσιάζεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την τεχνική αποτελεσματικότητα. Παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των εκμεταλλεύσεων, με την πλειοψηφία (53%) να λειτουργεί με τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 30%, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι ένας αρκετά σημαντικός αριθμός καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων (26%) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά με τις υπάρχουσες τεχνολογικές συνθήκες. Αυτές οι εκμεταλλεύσεις, με δεδομένο το μέγεθος τους, δεν μπορούν να μειώσουν το επίπεδο των εισροών, χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά το επίπεδο των εκροών.
Στον πίνακα 28 φαίνεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την αποτελεσματικότητα κλίμακας. Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων (61%) παρουσιάζει τιμή πάνω από 80%, περίπου 4 στις 10 εκμεταλλεύσεις παρουσιάζουν πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα κλίμακας (ΑΚ>90%), ενώ το 16% των εκμεταλλεύσεων έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 40%.   
Το υπόδειγμα 2 μετράει την "πραγματική" αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων χωρίς τις ενισχύσεις. Η τεχνική αποτελεσματικότητα και η αποτελεσματικότητα κλίμακας των εκμεταλλεύσεων, όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, παρουσιάζονται μειωμένες κατά 2,4% και 11,3%, αντίστοιχα (πίνακες 26 και 29). Οι εκμεταλλεύσεις μπορούν πλέον να μειώσουν περισσότερο τις εισροές τους με δεδομένο επίπεδο ακαθάριστης προσόδου, ιδίως αν προβούν σε κατάλληλη προσαρμογή μεγέθους. Συνεπώς, οι ενισχύσεις περιορίζουν την δυνατότητα των εκμεταλλεύσεων να μειώνουν τις εισροές τους και οδηγούν στη διατήρηση περίσσειας εισροών στον γεωργικό τομέα της υπό μελέτη περιοχής. Η σημαντική μείωση της αποτελεσματικότητας κλίμακας υποδηλώνει ότι χωρίς τις ενισχύσεις, κατά μέσο όρο, η απόκλιση των εκμεταλλεύσεων από το άριστο μέγεθος είναι μεγαλύτερη.
Τα παραπάνω συμπεράσματα ενισχύονται και από την κατανομή των εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση το υπόδειγμα 2. Όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, το 57% των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με  τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 30%, και το 21% (από 26% στο υπόδειγμα 1) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά (πίνακας 30). Η επίπτωση δηλαδή στην τεχνική αποτελεσματικότητα είναι σχετικά μικρή, ενώ είναι μεγαλύτερη, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα κλίμακας, όπου το 36% (από 61%) παρουσιάζει τιμή πάνω από 80%, ενώ διπλάσιο περίπου ποσοστό των εκμεταλλεύσεων (33% στο υπόδειγμα 2, από 16% στο υπόδειγμα 1) έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 40% (πίνακας 31).  
Η ανάλυση των δύο υποδειγμάτων έδειξε ότι η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί υπό συνθήκες αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας (πίνακας 32). Συνεπώς για να μειώσουν σημαντικά το κόστος τους, απαιτείται, πέρα από ορθολογικότερη χρήση των εισροών, και αύξηση του μεγέθους τους. Η εύρεση αυξανομένων αποδόσεων κλίμακας εξηγείται κυρίως από το μικρό μέγεθος των ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που λειτουργούν υπό αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας αυξάνεται από 76% στο υπόδειγμα 1 σε 84% στο υπόδειγμα 2, γεγονός που υποδηλώνει ότι η απουσία των ενισχύσεων όχι μόνο αυξάνει την αναποτελεσματικότητα κλίμακας αλλά μεταβάλλει και το είδος των αποδόσεων κλίμακας ορισμένων εκμεταλλεύσεων από σταθερές σε αύξουσες (8%). Συνεπώς, ενώ μερικές εκμεταλλεύσεις με τις ενισχύσεις λειτουργούν σε άριστο μέγεθος, σε ένα πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον πρέπει να προχωρήσουν σε αύξηση μεγέθους για να επιτύχουν μείωση του κόστους παραγωγής.
Στον πίνακα 33 παρουσιάζονται το ακαθάριστο κέρδος και το γεωργικό εισόδημα με την υφιστάμενη και τη νέα-αποτελεσματική οργάνωση των εισροών για το υπόδειγμα 1 (συμπεριλαμβάνονται οι αποδεσμευμένες ενισχύσεις στις εκροές). Ο υπολογισμός των νέων οικονομικών αποτελεσμάτων έγινε βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το γεωργικό εισόδημα και το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης μπορούν να αυξηθούν κατά 20,1% και 7,7%, αντίστοιχα, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και επιπλέον κατά 5,6% και 2,3%, αντίστοιχα, εάν οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στις κατάλληλες προσαρμογές μεγέθους. Η αντίστοιχη αύξηση για το ακαθάριστο κέρδος του καπνού είναι 3,2% και 1,2%.
Στον πίνακα 34 παρουσιάζονται τα αντίστοιχα αποτελέσματα για το υπόδειγμα 2 (δεν συμπεριλαμβάνονται ενισχύσεις στις εκροές), βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Το γεωργικό εισόδημα ανέρχεται σε 474 €, εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και σε  1709,3 €, εάν επιπλέον οι εκμεταλλεύσεις προβούν και στην κατάλληλη προσαρμογή στην κλίμακα λειτουργίας τους. Το ακαθάριστο κέρδος της μέσης καπνοπαραγωγικής εκμετάλλευσης αυξάνεται κατά 45,6% εάν επιτευχθεί τεχνική αποτελεσματικότητα και επιπλέον κατά 14,1% εάν επιτευχθεί ταυτόχρονα και αποτελεσματικότητα στην κλίμακα λειτουργίας της, ενώ αντίστοιχα το ακαθάριστο κέρδος του καπνού αυξάνεται κατά 37,9% και 15,1%.
Στον πίνακα 35 παρουσιάζεται το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης  με καπνά ανατολικού τύπου της περιοχής Αιτωλοακαρνανίας. Η μέση εκμετάλλευση καλλιεργεί καπνά ανατολικού τύπου σε μία έκταση 11,2 στρεμμάτων, ενώ επίσης καλλιεργεί και ελιά για παραγωγή λαδιού (6,1 στρ.), μηδική (3,9 στρ.), καλαμπόκι (2,9 στρ.) και λοιπές καλλιέργειες (0,5 στρ.). Το ακαθάριστο κέρδος που επιτυγχάνει, χωρίς τις ενισχύσεις, με το υφιστάμενο σχέδιο παραγωγής είναι 3066,6 €. 
Ο γραμμικός προγραμματισμός διερεύνησε το σχέδιο παραγωγής με το υψηλότερο οικονομικό αποτέλεσμα, βάσει των τιθέμενων περιορισμών. Διερευνήθηκε η δυνατότητα εισόδου στο νέο σχέδιο παραγωγής αρκετών ανταγωνιστικών καλλιεργειών, όπως ενεργειακές καλλιέργειες, χειμερινά σιτηρά, αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά κ.ά. Το άριστο σχέδιο παραγωγής της μέσης εκμετάλλευσης με την υφιστάμενη αναποτελεσματικότητα παρουσιάζεται στον πίνακα 36. Τα καπνά ανατολικού τύπου αντικαθίστανται από το κριθάρι και τη ρίγανη, που καταλαμβάνουν 6,4 και 5,1 στρέμματα αντίστοιχα, ενώ στο άριστο σχέδιο η ελαιοκαλλιέργεια για παραγωγή βρώσιμης ελιάς καταλαμβάνει 13,1 στρέμματα. Στο άριστο σχέδιο δεν μένει ακαλλιέργητη έκταση και το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 8411 €.  
Το άριστο σχέδιο παραγωγής για την μέση εκμετάλλευση της περιοχής που είναι τεχνικά πλήρως αποτελεσματική αλλά συνεχίζει να παρουσιάζει αναποτελεσματικότητα κλίμακας είναι ακριβώς το ίδιο. Αντίθετα, μεταβάλλεται το άριστο σχέδιο παραγωγής για την μέση εκμετάλλευση της περιοχής που είναι τεχνικά αποτελεσματική και λειτουργεί αποτελεσματικά και ως προς την κλίμακα λειτουργίας της. Τα καπνά ανατολικού τύπου παραμένουν στο νέο άριστο σχέδιο παραγωγής της μέσης αποτελεσματικής εκμετάλλευσης με έκταση 7,7 στρεμμάτων, το κριθάρι καταλαμβάνει έκταση 3,9 στρεμμάτων (την παίρνει κυρίως από τα καπνά ανατολικού τύπου στο αρχικό σχέδιο παραγωγής), ενώ τα αρωματικά φυτά δεν υπεισέρχονται πλέον στο άριστο σχέδιο, και η ελαιοκαλλιέργεια  για παραγωγή βρώσιμων ελιών καταλαμβάνει και πάλι έκταση 13,1 στρεμμάτων. Στο νέο άριστο και αποτελεσματικό σχέδιο παραγωγής δεν μένει ακαλλιέργητη έκταση και το ακαθάριστο κέρδος της εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 8960 € (πίνακας 37).   
Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι τα καπνά ανατολικού τύπου, τα οποία στο αρχικό σχέδιο παραγωγής καταλαμβάνουν 11,2 στρέμματα που αντιστοιχούν στο 45,6% της συνολικής έκτασης της μέσης εκμετάλλευσης, δεν παραμένουν στο άριστο σχέδιο παραγωγής με την υφιστάμενη αναποτελεσματικότητα αλλά αντίθετα παραμένουν στο άριστο σχέδιο της μέσης αποτελεσματικής εκμετάλλευσης με 7,7 στρέμματα, δηλαδή 31,4% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης. Στην πρώτη περίπτωση η πλήρης αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού γίνεται με τις καλλιέργειες της ρίγανης και του κριθαριού, ενώ στην δεύτερη περίπτωση η μερική αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού γίνεται μόνο με την καλλιέργεια του κριθαριού. Επιπρόσθετα, η ελαιοκαλλιέργεια για την παραγωγή βρώσιμων ελιών συμπεριλαμβάνεται στο άριστο σχέδιο παραγωγής των εκμεταλλεύσεων της περιοχής.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, αν παραμείνει η αναποτελεσματικότητα στην παραγωγική διαδικασία, τότε προτείνεται αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού από αρωματικά φυτά (ρίγανη) και την καλλιέργεια του κριθαριού.  Η συνέχιση της καλλιέργειας των καπνών ανατολικού τύπου προτείνεται, αν συνδυαστεί με ταυτόχρονη βελτιστοποίηση της σχέσης εισροών/εκροών και της κλίμακας λειτουργίας των εκμεταλλεύσεων, δηλαδή της τεχνικής αποτελεσματικότητας και αποτελεσματικότητας κλίμακας. Αυτό θα οδηγήσει σε νέο αποτελεσματικό και άριστο σχέδιο παραγωγής, όπου το ακαθάριστο κέρδος της μέσης εκμετάλλευσης θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο σε σχέση με την προηγούμενη περίπτωση (κατά 6,5%) και θα γίνει το μέγιστο δυνατό.
 
Ε.5 Αποτελεσματικότητα και προγραμματισμός εκμεταλλεύσεων της Φθιώτιδας με καπνά Virginia

Η εφαρμογή του υποδείγματος 1 έδειξε ότι η μέση Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) των εκμεταλλεύσεων με καπνά Virginia του νομού Φθιώτιδας είναι 81,3% (τυπική απόκλιση 21,5%). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, οι εκμεταλλεύσεις για να γίνουν αποτελεσματικές, πρέπει να μειώσουν τις εισροές κατά 18,7%, με δεδομένη τεχνολογία παραγωγής και επίπεδο εκροών. Η μείωση αυτή των εισροών είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς να μεταβληθεί το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων. Η μέση Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) των εκμεταλλεύσεων είναι 75,7% (τυπική απόκλιση 23,8%). Συνεπώς, οι εκμεταλλεύσεις μπορούν να μειώσουν επιπρόσθετα τις εισροές τους κατά 24,3% αν προβούν στις απαραίτητες προσαρμογές μεγέθους με δεδομένη πάντα τεχνολογία και επίπεδο εκροών (πίνακας 51). Από την σύγκριση της μέσης αποτελεσματικότητας κλίμακας και της μέσης τεχνικής αποτελεσματικότητας, προκύπτει ότι η συνολική αναποτελεσματικότητα οφείλεται κατά 56,5% στην αναποτελεσματικότητα κλίμακας και κατά το υπόλοιπο 43,5% στην τεχνικά μη ορθολογική χρήση των εισροών.
Στον πίνακα  52 παρουσιάζεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την τεχνική αποτελεσματικότητα. Το 30,2%  των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 30%, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι ένας αρκετά σημαντικός αριθμός καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων (39,6%) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά με τις υπάρχουσες τεχνολογικές συνθήκες.
Στον πίνακα  53 φαίνεται η κατανομή των καπνοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση την αποτελεσματικότητα κλίμακας. Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων (52,8%) παρουσιάζει τιμή πάνω από 80%, περίπου 4 στις 10 εκμεταλλεύσεις παρουσιάζουν πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα κλίμακας (ΑΚ>90%), ενώ το 22,6% των εκμεταλλεύσεων έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 40%.   
Το υπόδειγμα 2 μετράει την "πραγματική" αποτελεσματικότητα των εκμεταλλεύσεων χωρίς τις ενισχύσεις. Η τεχνική αποτελεσματικότητα και η αποτελεσματικότητα κλίμακας των εκμεταλλεύσεων, στην περίπτωση αυτή, παρουσιάζονται μειωμένες κατά 2,7% και 10,5%, αντίστοιχα (πίνακες 51 και 54). Οι εκμεταλλεύσεις μπορούν πλέον να μειώσουν περισσότερο τις εισροές τους με δεδομένο επίπεδο ακαθάριστης προσόδου, ιδίως αν προβούν σε κατάλληλη προσαρμογή μεγέθους. Συνεπώς, οι ενισχύσεις περιορίζουν την δυνατότητα των εκμεταλλεύσεων να μειώνουν τις εισροές τους και οδηγούν στη διατήρηση περίσσειας εισροών στον γεωργικό τομέα της υπό μελέτη περιοχής. Η σημαντική μείωση της αποτελεσματικότητας κλίμακας υποδηλώνει ότι χωρίς τις ενισχύσεις, κατά μέσο όρο, η απόκλιση των εκμεταλλεύσεων από το άριστο μέγεθος είναι μεγαλύτερη.
Τα παραπάνω συμπεράσματα ενισχύονται και από την κατανομή των εκμεταλλεύσεων σε κάθε εύρος αποτελεσματικότητας με βάση το υπόδειγμα 2. Όταν δεν λαμβάνονται υπόψη οι ενισχύσεις, το 34% των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί με  τεχνική αναποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από 30%, και το 34% (από 39,6% στο υπόδειγμα 1) λειτουργεί τεχνικά πλήρως αποτελεσματικά (πίνακας 55). Η επίπτωση δηλαδή στην τεχνική αποτελεσματικότητα είναι σχετικά μικρή, ενώ είναι μεγαλύτερη, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα κλίμακας, όπου 37,7% των εκμεταλλεύσεων (από 52,8%) παρουσιάζει τιμή πάνω από 80%, και 37,7% των εκμεταλλεύσεων (από το 22,6% στο υπόδειγμα 1) έχει αναποτελεσματικότητα κλίμακας μεγαλύτερη από 40% (πίνακας 56).   
Η ανάλυση των δύο υποδειγμάτων έδειξε ότι η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων λειτουργεί υπό συνθήκες αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας (πίνακας 57). Συνεπώς για να μειώσουν σημαντικά το κόστος τους, απαιτείται, πέρα από ορθολογικότερη χρήση των εισροών, και αύξηση του μεγέθους τους. Το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που λειτουργούν υπό αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας αυξάνεται από 71,7% στο υπόδειγμα 1 σε 79,3% στο υπόδειγμα 2, γεγονός που υποδηλώνει ότι η απουσία των ενισχύσεων όχι μόνο αυξάνει την αναποτελεσματικότητα κλίμακας αλλά μεταβάλλει και το είδος των αποδόσεων κλίμακας ορισμένων εκμεταλλεύσεων από σταθερές σε αύξουσες (7,6%). Συνεπώς, ενώ μερικές εκμεταλλεύσεις με τις ενισχύσεις λειτουργούν σε άριστο μέγεθος, σε ένα πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον πρέπει να προχωρήσουν σε αύξηση μεγέθους για να επιτύχουν μείωση του κόστους παραγωγής.
Στον πίνακα 58 παρουσιάζεται το ακαθάριστο κέρδος της καλλιέργειας του καπνού με την υφιστάμενη και τη νέα οργάνωση των εισροών βάσει των αποτελεσματικών εκμεταλλεύσεων που αποτελούν εφικτά πρότυπα της υπό μελέτη περιοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το ακαθάριστο κέρδος του καπνού που ανέρχεται, χωρίς τις ενισχύσεις, σε 3794 € μπορεί να αυξηθεί κατά 9,9% εάν η διαχείριση των εισροών γίνει με τεχνικά άριστο τρόπο και επιπλέον 9,1%, με τις κατάλληλες προσαρμογές μεγέθους.
Στη συνέχεια, ο γραμμικός προγραμματισμός διερεύνησε το σχέδιο παραγωγής με το υψηλότερο οικονομικό αποτέλεσμα, βάσει των τιθέμενων περιορισμών. Διερευνήθηκε η δυνατότητα αναδιάρθρωσης της καλλιέργειας καπνού από αρκετές ανταγωνιστικές καλλιέργειες όπως δενδρώδεις καλλιέργειες, κηπευτικά υπαίθρου, κ.ά. Το άριστο σχέδιο παραγωγής παρουσιάζεται στον πίνακα 59. Τα καπνά Virginia αντικαθίστανται από τα κηπευτικά υπαίθρου: σκόρδα 5,7 στρ., καρότα 3,2 στρ. και λάχανο 2,1 στρ., καθώς και από την καλλιέργεια της αχλαδιάς (5,4 στρ.) και καρυδιάς (4,6 στρ.). Στο άριστο σχέδιο μένει ακαλλιέργητη έκταση που ανέρχεται σε περίπου 1/3 της αρχικής διαθέσιμης έκτασης καπνού, ενώ το ακαθάριστο κέρδος ανέρχεται σε 26005 €. Το άριστο σχέδιο δεν μεταβάλλεται για την μέση εκμετάλλευση της περιοχής όταν αυτή παρουσιάζει πλήρη αποτελεσματικότητα στην παραγωγική διαδικασία. Συνεπώς τα καπνά Virginia δεν υπεισέρχονται σε καμία περίπτωση στο άριστο σχέδιο παραγωγής.
Στη συνέχεια διερευνήθηκε το άριστο σχέδιο παραγωγής εάν στο μοντέλο του γραμμικού προγραμματισμού προστεθεί και ο περιορισμός της διατήρησης ακριβώς της ίδιας αρχικής καλλιεργήσιμης έκτασης καπνού (πίνακας 60). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, υπεισέρχεται στο σχέδιο παραγωγής η καλλιέργεια της μηδικής που καταλαμβάνει 16,1 στρέμματα, ενώ τα κηπευτικά (σκόρδα και καρότα), η αχλαδιά και η καρυδιά καταλαμβάνουν τα υπόλοιπα 16 στρέμματα. Το ακαθάριστο κέρδος ανέρχεται σε 24619 €, δηλαδή είναι 5,3% χαμηλότερο σε σχέση με το μέγιστο ακαθάριστο κέρδος της προηγούμενης περίπτωσης.
Ο λόγος όμως μη πλήρους αξιοποίησης του εδάφους στο άριστο σχέδιο παραγωγής της πρώτης περίπτωσης είναι ότι ο συντελεστής παραγωγής εργασία εμφανίζεται ανεπαρκής στους περιορισμούς του αρχικού προβλήματος γραμμικού προγραμματισμού. Για τον λόγο αυτό διερευνήθηκε το άριστο σχέδιο παραγωγής με την υπόθεση του διπλασιασμού της διαθέσιμης εργασίας (πίνακας 61). Στο νέο άριστο σχέδιο παραγωγής αξιοποιείται όλη η διαθέσιμη έκταση, ενώ και πάλι δεν συμπεριλαμβάνονται τα καπνά Virginia σε αυτό. Τα κηπευτικά καταλαμβάνουν περίπου τα 2/3 της έκτασης που απελευθερώνεται από την καλλιέργεια του καπνού (σκόρδα, μαρούλια, καρότα, πράσα, μπάμιες, τομάτα), ενώ το υπόλοιπο 1/3 καταλαμβάνουν οι καλλιέργειες της αχλαδιάς και καρυδιάς. Το ακαθάριστο κέρδος, με το νέο άριστο σχέδιο, ανέρχεται σε 40541 €.
Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι τα καπνά Virginia δεν παραμένουν σε καμία περίπτωση στο άριστο σχέδιο παραγωγής για την περιοχή της Φθιώτιδας. Η αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού, με την υπάρχουσα ποσότητα των συντελεστών παραγωγής, γίνεται από τα κηπευτικά υπαίθρου και τις δενδρώδεις καλλιέργειες. Αν, όμως, η αγροτική πολιτική στοχεύει στην αξιοποίηση των διαθέσιμων εκτάσεων για γεωργικούς σκοπούς, ώστε να μην μείνουν ακαλλιέργητες εκτάσεις κατά την διαδικασία αναδιάρθρωσης της καλλιέργειας καπνού, τότε:
α) αν δεν μεταβληθεί η διαθέσιμη ποσότητα των άλλων συντελεστών παραγωγής και κυρίως της εργασίας, η μηδική θα χρησιμοποιηθεί για την αξιοποίηση της μισής περίπου αρχικής διαθέσιμης έκτασης (η υπόλοιπη έκταση καταλαμβάνεται και πάλι από κηπευτικά και δένδρα), ενώ το ακαθάριστο κέρδος δεν θα διαφέρει σημαντικά από το μέγιστο ακαθάριστο κέρδος της προηγούμενης περίπτωσης (όπου παραμένει αδιάθετο μέρος της αρχικά καλλιεργούμενης έκτασης). β) αν αυξηθεί η διαθέσιμη εργασία, για την αναδιάρθρωση θα χρησιμοποιηθεί μεγαλύτερη έκταση από τις αρκετά απαιτητικές σε εργασία καλλιέργειες, με αποτέλεσμα το ακαθάριστο κέρδος να αυξηθεί σημαντικά.

 
ΣΤ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του μοντέλου αλλά και τα τελικώς προτεινόμενα και προκρινόμενα προϊόντα ως εναλλακτικά της καλλιέργειας του καπνού (όπου αυτά μπορούν να τον αντικαταστήσουν) παρουσιάζονται στη συνέχεια για κάθε έναν νομό του πεδίου έρευνας. Είναι το αποτέλεσμα της δευτερογενούς (ΕΣΥΕ, Δείκτες Διευθύνσεων Γεωργίας, κλπ) και της πρωτογενούς έρευνας των στοιχείων.
Ωστόσο, η διαδικασία επιλογής καλλιεργειών ξεκινά εντοπίζοντας τις διαθέσιμες ευκαιρίες στην αγορά (τιμές προϊόντων, τιμές συντελεστών παραγωγής, δυνατότητα διάθεσης των προϊόντων). Στη συνέχεια με βάση τις ευκαιρίες αλλά και τους περιορισμούς που υφίσταται η παραγωγική μονάδα (διαθεσιμότητα συντελεστών παραγωγής), υπολογίζεται η απόδοση (αναμενόμενο κέρδος) εναλλακτικών παραγωγικών σχεδίων και η διακύμανση της.

 
ΣΤ.1 Νομοί Ροδόπης και Ξάνθης

Στο νομό Ροδόπης εξετάστηκαν ως πιθανά εναλλακτικά προϊόντα για τις καλλιεργούμενες Ανατολικές ποικιλίες καπνού (Μπασμάς) αλλά και τις Αμερικάνικες (Virginia, Barley), που έχουν σχεδόν εκμηδενιστεί στην περιοχή, τα ακόλουθα προϊόντα:

    • Αναφορικά με τις Ανατολικού τύπου καλλιέργειες (Μπασμάς - αρωματικός), που αντιστοιχούν στο 100% του δείγματος του νομού, βρέθηκαν να εμφανίζουν δυνατότητες ανάπτυξης:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Ανατολικού Τύπου στο νομό Ροδόπης

  • η αίγο-προβατοτροφία (βιολογικής ή ολοκληρωμένης παραγωγής)
  • η βοοτροφία (βιολογικής ή ολοκληρωμένης παραγωγής)
  • τα χειμερινά σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη)
  • ενεργειακές καλλιέργειες (ηλίανθος)

Τα παραπάνω εναλλακτικά, αφορούν όσους επιθυμούν την αποχώρηση τους από την καλλιέργεια του καπνού.

    • Αναφορικά με την υπόλοιπες ποικιλίες Αμερικάνικου τύπου, (Virginia και Barley), (δεν βρέθηκαν τέτοιου είδους καλλιέργειες στο δείγμα του νομού) προτείνονται τα ακόλουθα:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Αμερικάνικου Τύπου στο νομό Ροδόπης

  • τα κηπευτικά
  • το ακτινίδιο
  • το καλαμπόκι
  • η μηδική
  • η ελαιοκράμβη (ενεργειακή καλλιέργεια)
 
ΣΤ.2 Νομοί Πέλλας και Πιερίας

Ο Νομός Πέλλας παρουσιάζει αρκετές προοπτικές στο πρόβλημα της αντικατάστασης του καπνού.

    • Αναφορικά με τις καλλιέργειες καπνού ποικιλιών Ανατολικού τύπου, που αντιστοιχούν στο 93% του δείγματος του νομού, προτείνεται:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Ανατολικού Τύπου στο νομό Πέλλας

  • η αίγο-προβατοτροφία (βιολογικής ή ολοκληρωμένης παραγωγής)
  • τα χειμερινά σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη)
  • ενεργειακές καλλιέργειες
  • αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (ρίγανη, μέντα, γλυκάνισος, τσάι του βουνού)
    • Αναφορικά με την ποικιλία Αμερικάνικου τύπου, Barley, οι καλλιέργειες των οποίων αντιστοιχούν στο υπόλοιπο 7% του δείγματος του νομού, προτείνονται τα ακόλουθα:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Αμερικάνικου Τύπου στο νομό Πέλλας

  • Το σπαράγγι
  • οι δενδρώδεις καλλιέργειες (βιολογικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής):

- ροδακινιές
- κερασιές
- μηλιές
- αχλαδιές
- βερικοκιές

  • τα κηπευτικά (τομάτες, πιπεριές, κλπ)
  • η μηδική
  • το καλαμπόκι
 
ΣΤ.3 Νομός Φθιώτιδας

Μετά από διερεύνηση του νομού Φθιώτιδας καταλήξαμε στα ακόλουθα προϊόντα:

    • Αναφορικά με τις ορεινές και ξηρικές καλλιέργειες καπνού ποικιλιών Ανατολικού τύπου, γενικά προτείνεται:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Ανατολικού Τύπου στο νομό Φθιώτιδας

  • η αίγο-προβατοτροφία (βιολογικής ή ολοκληρωμένης παραγωγής)
  • τα χειμερινά σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη)
  • ενεργειακές καλλιέργειες
  • αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (ρίγανη, μέντα, γλυκάνισος, τσάι του βουνού)
    • Αναφορικά με την ποικιλία Αμερικάνικου τύπου, Virginia, οι καλλιέργειες των οποίων αντιστοιχούν στο 100% του δείγματος στο νομό, προτείνονται τα ακόλουθα:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Αμερικάνικου Τύπου στο νομό Φθιώτιδας

  • οι δενδρώδεις καλλιέργειες (βιολογικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής):

- αχλαδιές
- μηλιές
- καρυδιές
- φυστικιές

  • λαχανικά και κηπευτικά (π.χ, βιολογική τομάτα)
  • η μηδική
  • το καλαμπόκι
 
ΣΤ.4 Νομός Αιτωλοακαρνανίας

Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας καλλιεργεί καπνά όλων σχεδόν των ποικιλιών (Ανατολικού και Αμερικάνικου). Οι επιλογές είναι ποικίλες σε σχέση με των άλλων νομών καθώς τα εδάφη της περιοχής ευνοούν τα ακόλουθα:

    • Αναφορικά με τις Ανατολικού τύπου καλλιέργειες (Σ53, Τσεμπέλια, Μυρωδάτα Αγρινίου, κλπ), οι οποίες αντιστοιχούν στο 27% των παραγωγών του δείγματος του νομού, προτείνεται:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Ανατολικού Τύπου στο νομό Αιτωλοακαρνανίας

  • η αίγο-προβατοτροφία (βιολογικής ή ολοκληρωμένης παραγωγής)
  • τα χειμερινά σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη)
  • ενεργειακές καλλιέργειες (αγριαγκινάρα)
  • αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (ρίγανη, λεβάντα, μέντα)
    • Αναφορικά με την ποικιλία Αμερικάνικου τύπου, Virginia, οι καλλιέργειες των οποίων αντιστοιχούν στο 73% του δείγματος στο νομό, προτείνονται τα ακόλουθα βάση της έρευνας που πραγματοποιήθηκε:

Εναλλακτικά Προϊόντα Καπνού Αμερικάνικου Τύπου στο νομό Αιτωλωακαρνανίας

  • το σπαράγγι
  • εσπεριδοειδή:
    • πορτοκάλια
    • μανταρίνια
  • λαχανικά και κηπευτικά:
    • μαρούλια
    • λάχανα
  • οι ελιές
  • το τριφύλλι
  • το καλαμπόκι
 
Ζ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Πίνακες με τα αποτελέσματα της έρευνας

Ι. ΞΑΝΘΗ-ΡΟΔΟΠΗ ΜΕ ΚΑΠΝΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

Πίνακας 1. Μέση τιμή αποτελεσματικότητας των εκμεταλλεύσεων στο υπόδειγμα 1

Αποτελεσματικότητα

Μονάδα Μέτρησης

Μέση Τιμή

Τυπική Απόκλιση

Τεχνική

%

48,7

21,8

Κλίμακας

%

73,0

23,2

 

Πίνακας 2. Κατανομή των εκμεταλλεύσεων με βάση την Τεχνική Αποτελεσματικότητα (ΤΑ) στο υπόδειγμα 1


Εύρος
(%)

Συχνότητα

Ποσοστό
(%)

Αθροιστικό
Ποσοστό
(%)

15,2 <= ΤΑ <  20

6

1,4

1,4

20 <= ΤΑ < 30

56

13,2

14,6

30 <= ΤΑ < 40

143

33,6

48,2

40 <= ΤΑ < 50

74

17,4

65,6

50 <= ΤΑ < 60

41

9,7

75,3

60 <= ΤΑ < 70

29

6,8

82,1

70 <= ΤΑ < 80

22

5,2

87,3

80 <= ΤΑ < 90

20

4,7

92,0

90 <= ΤΑ < 100

10

2,4

94,4

ΤΑ = 100 

24

5,6

100,0

Σύνολο

425

100,0

100,0

 

Πίνακας 3. Κατανομή των εκμεταλλεύσεων με βάση την Αποτελεσματικότητα Κλίμακας (ΑΚ) στο υπόδειγμα 1


Εύρος
(%)

Συχνότητα

Ποσοστό
(%)

Αθροιστικό
Ποσοστό
(%)

11,7  <= ΑΚ < 20

5

1,2

1,2

20 <= ΑΚ < 30

19

4,4

5,6

30 <= ΑΚ < 40

30

7,1

12,7

40 <= ΑΚ < 50

26

6,1

18,8

50 <= ΑΚ < 60

38

9,0

27,8

60 <= ΑΚ < 70

51

12,0

39,8

70 <= ΑΚ < 80

58

13,6

53,4

80 <= ΑΚ < 90

64

15,1

68,5

90 <= ΑΚ< 100

117

27,5

96,0

ΑΚ = 100 

17

4,0

100,0

Σύνολο

425

100,0

100,0

 

 Πίνακας 4. Μέση τιμή αποτελεσματικότητας των εκμεταλλεύσεων στο υπόδειγμα 2

Αποτελεσματικότητα

Μονάδα Μέτρησης

Μέση Τιμή

Τυπική Απόκλιση

Τεχνική

%

43,7

21,6

Κλίμακας

%

35,9

22,7