«Διερεύνηση της προθυμίας συνέχισης της καλλιέργειας καπνού από τους παραγωγούς μετά την εφαρμογή του μέτρου της αποδέσμευσης της παραγωγής»

Στα πλαίσια αναμόρφωσης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και της εφαρμογής του μέτρου της αποδέσμευσης των επιδοτήσεων από την παραγωγή/το προϊόν, η παρούσα μελέτη διερευνά καταρχήν την ανταπόκριση των παραγωγών καπνού στο συγκεκριμένο μέτρο και το πώς το αποδέχονται. Η εξέταση της συμπεριφοράς και η στάση που υιοθετούν οι γεωργοί που ασχολούνται με την καλλιέργεια καπνού στο νέο πλαίσιο που διαμορφώνει η ΚΑΠ, κρίθηκε σκόπιμη προκειμένου να γίνει μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των επιπτώσεων του μέτρου της αποδέσμευσης των επιδοτήσεων.
Συγκεκριμένα, η μελέτη αποτιμά την πρόθεση των καπνοπαραγωγών να συνεχίσουν την ίδια καλλιέργεια και στο μέλλον, χωρίς πλέον τη στήριξη που μέχρι πρότινος απολάμβαναν ως επιδότηση στην τιμή του προϊόντος - αλλά εισπράττοντας το 50% της επιδότησης που ελάμβανα την τελευταία τριετία. Επιπλέον, διερευνώνται οι παράγοντες (δημογραφικοί, κοινωνικοοικονομικοί, χαρακτηριστικά αγροτικής δραστηριότητας, επιχειρηματικού περιβάλλοντος κ.λπ.) που επιδρούν καθοριστικά στη διαμόρφωση της πρόθεσης και στην απόφαση των γεωργών να συνεχίσουν ή να εγκαταλλείψουν την καλλιέργεια καπνού στο μέλλον.
Οι στόχοι της παρούσας μελέτης εξειδικεύονται στους εξής:

Για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων, χρησιμοποιήθηκε ειδικά διαμορφωμένο ερωτηματολόγιο συλλογής πρωτογενών πληροφοριών που επέτρεψαν την εξέταση διαφορετικών εναλλακτικών σεναρίων για την μελλοντική πολιτική στήριξης του καπνού. Τα σενάρια και οι προϋποθέσεις τους που καταρτίστηκαν με βάση την πρόθεση των καπνοπαραγωγών να συνεχίσουν την καλλιέργεια καπνού υπό το νέο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ για τον καπνό, συνοψίζονται στα ακόλουθα:

Το σχετικό ερωτηματολόγιο καταρτίστηκε με τη μέθοδο της Υποθετικής Αξιολόγησης. Οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν ΝΑΙ ή ΟΧΙ στην ερώτηση που αφορούσε το κάθε σενάριο, ανάλογα με την πρόθεσή τους να εφαρμόσουν ή όχι το συγκεκριμένο σενάριο. Εκπονήθηκε έρευνα πεδίου σε εθνική κλίμακα, η οποία όμως εστιάστηκε στις κατεξοχήν περιοχές καπνοκαλλιέργειας που εξετάζει η μελέη και συγκεκριμένα, σε καπνοπαραγωγούς των Νομών Αιτωλοακαρνανίας, Καρδίτσας, Ξάνθης, Πέλλας, Πιερίας, Ροδόπης, Σερρών και Φθιώτιδας. Συνολικά συμπληρώθηκαν 1500 ερωτηματολόγια, αριθμός που θεωρείται ικανοποιητικός για την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος της έρευνάς μας.
Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης προκύπτει πως η πλειοψηφία των παραγωγών δεν είναι διατεθειμένη να συνεχίσει να ασχολείται με την καλλιέργεια καπνού μετά την κατάργηση της επιδότησης του προϊόντος. Στα πλαίσια της εφαρμογής της νέας αγροτικής πολιτικής που αναδιαρθρώνει και το καθεστώς στήριξης του καπνού, θεωρείται ως πιο πιθανό σενάριο η πρόθεση είσπραξης της ενίσχυσης με βάση την παραγωγή της τελευταίας τριετίας χωρίς νέα παραγωγή καπνού.
Συμπερασματικά, από τα σενάρια που προτάθηκαν στους παραγωγούς καπνού τα περισσότερο αποδεκτά είναι: (α) η συνέχιση της καλλιέργειας καπνού αν καταργηθεί η επιδότηση και η τιμή του προϊόντος παραμείνει σταθερή (σενάριο 1) και (β) η συνέχιση της καλλιέργειας αν καταργηθεί η επιδότηση και αυξηθεί η αγοραστική τιμή του προϊόντος κατά 50% (σενάριο 6). Διαπιστώνεται δηλαδή πως η τιμή του προϊόντος επιδρά σημαντικά στην προθυμία των παραγωγών να συνεχίσουν την καλλιέργεια καπνού.
Η διερεύνηση του συνόλου των παραγόντων που επιδρούν στην προθυμία των παραγωγών καπνού να συνεχίσουν να ασχολούνται με την καλλιέργεια του προϊόντος, κατέδειξε τη μεγάλη σημασία που έχει η στάση και η αντίδραση των καπνοπαραγωγών και σε μικρότερο βαθμό, τη σημασία των κοινωνικών και δημογραφικών χαρακτηριστικών των αγροτών. Συγκεκριμένα, περισσότερο πρόθυμοι να συνεχίσουν την καλλιέργεια καπνού μετά την πολιτική της αποδέσμευσης εμφανίζονται: (α) οι παραγωγοί που ασχολούνται περισσότερα χρόνια με την καπνοκαλλιέργεια, (β) οι παραγωγοί που επιθυμούν να συνεχίσουν να ασκούν το γεωργικό επάγγελμα μετά την εφαρμογή του μέτρου της αποδέσμευσης και (γ) οι γεωργοί μέλη αγροτικών συνεταιρισμών.
Συνοψίζοντας, η έρευνά μας κατέδειξε πως η πλειοψηφία των παραγωγών θεωρούν ασύμφορη τη συνέχιση της απασχόλησής τους στον τομέα του καπνού, ενώ παράλληλα έχουν πολύ λίγες εναλλακτικές επαγγελματικές διεξόδους. Ειδικότερα, οι μεγαλύτερης ηλικίας παραγωγοί εμφανίζονται πιο πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τη γεωργία, ενώ οι μικρότερης ηλικίας παραγωγοί δηλώνουν ότι θα εγκαταλείψουν την καλλιέργεια του συγκεκριμένου προϊόντος και θα αναζητήσουν άλλες επαγγελματικές διεξόδους - είτε αντικαθιστώντας τον καπνό με άλλη καλλιέργεια, είτε αλλάζοντας επαγγελματική δραστηριότητα. Από την παρούσα μελέτη προκύπτει ότι η καλλιέργεια καπνού στο μέλλον μπορεί να συνεχιστεί αν αυξηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό η τιμή του προϊόντος στην αγορά. Η διαπίστωση αυτή πρέπει να αποτελέσει βασική παράμετρο στη χάραξη πολιτική ενίσχυσης της καπνοκαλλιέργειας από τους ιθύνοντες, καθώς είναι προϋπόθεση για τη συνέχιση της καπνοκαλλιέργειας και κατ' επέκταση, για τη διατήρηση του επιπέδου του εισοδήματος και της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές της χώρας.